«ТекIуэныгъэм и цIыхухэр»

Ахэр Хэку зауэшхуэм щызэуахэращ, щхьэмыгъазэу бийм пэщIэтахэращ, лIыгъэрэ гуеигъэрэ яхэлъу, я гуащIэдэкI лэжьыгъэкIэ ди ТекIуэныгъэшхуэр къэзыгъэгъунэгъуахэращ.
Жагъуэ зэрыхъущи, 1941-1945 гъэхэм екIуэкIа зауэ дыджым и хъыбар нобэ къыджезыIэжыфыну ветеранхэр кIуэ пэтми мащIэ мэхъу. Псэууэ къэнэжа ди нэхъыжьыфIхэм я гукъэкIыжхэращ а илъэс хьэлъэхэм дыпызыщIэну щыIэр. Абы папщIэ, совет цIыхухэм ТекIуэныгъэшхуэр къызэрахьрэ мы гъэм илъэс 80 зэрырикъум ипкъ иту, Iуэхугъуэ зэхуэмыдэхэр ирагъэкIуэкI, ветеранхэм, тылым щылэжьахэм, зауэм и бынхэм я гукъэкIыжхэр газет напэкIуэцIхэм къыщытыдодзэ, теленэтынхэр ягъэхьэзыр.
«Это Кавказ»-м игъэхьэзыра апхуэдэ теленэтыным дыщодэIу балигъ мыхъуауэ фашист лъэхъуэщым щаIыгъа, Карачаевск къалэм щыпсэу Матак Николай и гукъэкIыжхэм.
Матак Николай Краснодар крайм хыхьэ Молдованск жылагъуэм къыщыхъуащ. 1962 гъэм лэжьыгъэ IуэхукIэ Къэрэшей-Черкесым къаунэтIа IэщIагъэлI ныбжьыщIэм ди щIыналъэр псэупIэ хуэхъуащ. Ар илъэс 35-кIэ Карачаевск къалэм и шахтуправленэм щылэжьащ. Абдеж фIыуэ илъэгъуа пщащэм нэIуасэ щыхуэхъури, зэрышауэ, илъэс 66-рэ мэхъури, зэгурыIуэу зэдопсэу. Зэщхьэгъусэхэм пхъуитI зэдапIащ.
— Сыкъыздэхъуа жылагъуэр нэмыцэм зэхакъутауэ щытащ. СощIэж, а илъэс хьэлъэхэм дыщыгъыныджэт, ерыскъыр зэпыубыдат. Гъаблэм димыхьын папщIэ, ди анэшхуэм шыпсыранэм щIакхъуэ пIащIэ къыхищIыкIыурэ ар тшхыт. Си анэм сригъусэу Псыжьыпс дыкIуэурэ къамыл къыхэттIыкIт, и лъабжьэр дгъэгъут, ахэр тхьэжти, абыкIэ щIакхъуэ пIащIэ ягъажьэт. Зауэ илъэсхэм апхуэдэу дыпсэуащ.
Новороссийск къыщыщIэдзауэ Тамань нэс дэлъ щIыгур зэм ди советыдзэм, зэм нэмыцэм яIэщIыхьэт, аргуэру ди сэлэтхэм къаубыдыжт. Абдежхэм зэхэуэ гуащIэхэр щекIуэкIащ. Ди жылэри хэту, а щIыпIэхэр хуабжьу зэтракъутат.
Си нэгум щIэтыжщ нэмыцэхэр ди къуажэм къыщыдыхьам ягъэхъар. Нэмыцэ сэлэт гуэрхэр ди унэм къыщIыхьэри, псори зэбградзу щIадзащ. «Масло!», «Яйко!» жаIэу ди пэшхэр щIащыкIт. Зым гъуэлъыпIэ щIагъым варенэ банкIэ къыщIихащ. Ар ящтауэ щыщIэкIыжым: «Тхьэм фригъэтхьэлэ!» жери, си анэр якIэлъыгуоуащ. Нэмыцэм къигъэзэжри, урысыбзэкIэ ди анэм къыжриIащ: «А псалъэхэр нэгъуэщI офицер гуэрым жепIамэ, зэшэзэпIэу уиукIынут». А псалъэхэр зэхэзыха си анэр шынэри, слъагъуурэ и фэр пыжащ.
Сытми, зыкъом дызэщIаугъуаери, ди къуажэм къыщыщIэдзауэ Крымск къалэм нэс лъэсу дахуащ. Абдеж «телятникхэм» драгъэтIысхьэри, драшэжьащ. Апщыгъуэм дыздашар пэж дыдэу схужыIэнукъым, ауэ Германием зэригъунэгъур сощIэж. Си анэмрэ сэрэ гъавэ Iудагъэхыжт. Ахэр ашычхэм иралъхьэти Iуахт… — теленэтыным деж игу къыщегъэкIыж зауэ зэманхэр зи нэгу щIэкIам. Тхыгъэм и пкъым изыгъэувар
ДЗЭМЫХЬ Маринэщ