Бзэр лъэпкъым и фащэщ
Ар къокIуэ дызэрыбауэ хьэуам хэту, псэм пэгъунэгъуу, Iэпкълъэпкъым хэгуэшауэ. Абы блэкIар къепщытэж, ит зэманыр егъэнаIуэ. Лъэпкъым и къэкIуэнур зыхуэдэнум ущегупсыскIи узэжалIэр аращ. Бзэмрэ хабзэмрэ зэщIыгъущ, абыхэм къапкърокIыж лъэпкъым и шыфэлIыфэ екIухэр… Сыт хуэдэ адыгэ лъэ пкъым и хьэлыр, и хабзэр, и щэнхабзэр? Нобэ бзэр хъу мэным хуэныкъуэ е езы лъэпкъыр къихъумэрэ абы? Сыт хуэдэ Iэмалхэр…
Зи Iуэхур зыгъэкIуатэ
Къэрэшей-Черкес Республикэм егъэджакIуэхэм я щIэныгъэм здыхагъахъуэ институтым адыгэбзэмрэ анэдэлъхубзэмрэкIэ и кафедрэм и доцент КЪАНТЕМЫР Баблуцэ адыгэбзэр ди хэгъуэгум хъума щыхъуным мащIэкъым хэлъхьэныгъэу хуищIыр. Ар мы кафедрэм илъэс 29-рэ хъуауэ щолажьэри, и щIэныгъэри и зэфIэкIри зыхуэгъэзар а Iуэхуращ. Зыщылажьэ кафедрэм иужьрей илъэсхэм игъуэта лъэкIыныгъэхэр къигъэсэбэпкIэрэ, IэщIагъэрылажьэм бгъэдэлъ щIэны гъэмрэ зэфIэкIымрэ къыдэ кIуэу, бзэр хъумэным и къарум…
Гъатхэпэм и 14-р — адыгэбзэм и Махуэщ
2000 гъэм мэлыжьыхь (апрель) мазэм и 10-м Адыгэ Республикэм и лIыщхьэу тета Джарым Аслъэн и Iэпэ щIэлъу Унафэ къыдэкIауэ щытащ гъатхэпэм (мартым) и 14-р — адыгэбзэмрэ адыгэ тхыбзэмрэ я Махуэу зэрагъэувамкIэ. Тегъэчынауэ а махуэр къыхэхыным щхьэусыгъуэ хуэхъуар лъэпкъым и узэщIакIуэ Бырсей Умар игъэхьэзыра, «Букварь черкесского языка» тхылъыр 1853 гъэм гъатхэпэм (мартым) и 14-м Тифлис къалэм…
Ныдэлъфыбзэми къэухъумэн фэлэжьагъэх
Культурэмрэ бзэмрэ лъэпкъ тарихъым иухъумэнкIэ анахь мэхьанэ зиIэ лъэныкъох. Джырэ уахътэу тызыхэтым ар къегъэнафэ. Тхыбзэ зиIэ лъэпкъыр дунаим шэпхъэ гъэнэфагъэкIэ хэуцо. Я XIX — XX-рэ лIэшIэгъухэм адыгэ хьарыфылъэм изэхэгъэуцон шIэныгъэ зиIэ гъэсагъэхэр ыуж итыгъэх. Бэрсэй У., Анцокъо Х., ХыдзэлI И а лъэныкъомкIэ яшIуагъэ къагъэкIуагъ. Ахэм зэхагъэуцогъэ хьарыфылъэхэр зэрытыгъэ тарихъ зэманым елъытыгъэу лъэпкъым ыгъэфедэнэу хъугъэп. 1922-рэ…
Адышэсым и «бжыгъэрыгъажэр»
Газетым и щIэджыкIакIуэхэм я нэIуасэщ АДЫШЭС Азэмэт. Ар егъэджакIуэ къудейкъым, атIэ лъэныкъуэ куэдкIэ узэщIыныгъэрэ гупсысэ гъэтIысарэ зыбгъэдэлъ лъэпкъыпсэщ. Мы щIалэр гъущIым, фэм, пхъэм хуабжьу хуэIэкIуэлъакIуэщ, сабийхэри цIыхубэ IэщIагъэхэм хуегъасэ. ЩIалэ цIыкIухэм яфIэгъэщIэгъуэн дыдэу авиамоделированэ, робототехникэ лъэныкъуэхэмкIэ ядолажьэ… Иджыри куэду къеббжэкIыфынущ хьэбэздэс щIалэм илэжь IуэхущIафэу. ЖысIэнщи, Азэмэт зытелажьэ Iуэхухэм теухуауэ илъэс блэкIа къудейм тхыгъищ адыгэ газетым…
Вындыжь Марие и насып щыгъэхэр
Адыгэу дунейм тет псоми зэдэдгъэлъапIэ махуэщIыр, Адыгэ тхыбзэм и Махуэр, зытещIыхьар ди анэдэлъхубзэр хъумэнырщ, абы зегъэужьынырщ, щIэблэхэм гъащIэ гъуэмылэу къахуэгъэнэнырщ. Адыгэбзэр и псэм щыщ налъэу, и гум и къуэпсу къэзылъытэу зи дунейр езыхьэкI хэкупсэхэм ящыщщ усакIуэ, уэрэдус цIэрыIуэ, Къэбэрдей-Балъкъэр радиом и адыгэ редакцэм егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмрэкIэ и къудамэм илъэс куэдкIэ щылэжьа ВЫНДЫЖЬ Марие Николай и пхъур….
«Иджыри зэ адыгэу сыкъигъэхъужащэрэт…»
Дыгъужь Къурмэн и цIэр зезыхьэ Хъумэрэ курыт еджапIэм зи IэщIагъэм хуэпэжу, зи лэжьыгъэм гумызагъэу бгъэдыхьэу Iут педагогхэм ящыщ зыщ ГЪУКIЭМЫХЪУ Мадинэ Уэсмэн и пхъур. Анэдэлъхубзэр фIыуэ илъагъуу щIэблэр къэзыгъэтэдж мы бзылъхугъэм и ӀуэхущӀапӀэм деблэгъащ адыгэбзэм и Махуэм ехъулIэу, икIи и лэжьыгъэм зыщыдгъэгъуазэмэ ди гуапэу, упщIэ зыбжанэкIэ зыхуэдгъэзащ. — Мадинэ, адыгэбзэ дерсым сабий дапщэ къакӀуэр? Иджырей…
ГукъэкI щIагъуэхэр ягъэбагъуэу
Бзэр лъэпкъым и псэщ, бзэр лъэпкъым и дамэщ, жаIэ. Ар пфIэкIуэдамэ, ущымыIэж пэлъытэщ. Ауэ ар къэбгъэIурыщIэмэ, лъагэу уиIэтынущ, уздынимыхьэсын щIыпIи щыIэжкъыми, дамэ щIэхъужыр аращ. Ауэ сыту Iуэхушхуэ-тIэ къыпщIэувэ щIэблэм илъэс мин лъандэрэ лъэпкъым къыдэгъуэгурыкIуэ бзэр Iурылъхьэжын хуейуэ, ар абы къызэрищтэн, лъагъуныгъи зэрыхуищIын Iэмал къэплъыхъуэу щытыкIэ уитыныр… Бзэр кIуэдынкIэ шынагъуэ зэрыщыIэм и гурыгъузыр гуащIэу иджыри къэс…
«Хъыбарыншэу кIуэда» щыIэжын хуейкъым
ФIэхъус гуапэ фыдох, ди щIэджыкIакIуэ лъапIэхэ! Илъэс зыбжанэкIэ узэIэбэкIыжмэ къедгъэжьауэ «Черкес хэку» газетым къытыдодзэ Хэку зауэшхуэм щыгъуэ хъыбарыншэу кIуэдахэр къэлъыхъуэжынымкIэ адыгэм дипхъу щыпкъэ, Урысей Федерацэм и журналистхэм я Союзым хэт ХЬЭМЫКЪУЭ Жаннэ иригъэкIуэкI лъыхъуэныгъэ-къэхутэныгъэ лэжьыгъэ къызэрымыкIуэр. Апхуэдэу, совет, нэмыцэ архивхэм хэлэжьыхьурэ, Жаннэ къелъыхъуэж зауэм щыгъуэ кIуэдауэ, иджырэ къыздэсым зи хъыбар ямыщIэхэм я кIэух хъуар. А…
Нарт эпосыр —джэгукIэкIэ
Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым щеджэхэрэм нарт лIыхъужъхэр зыхэтыщт видео джэгукIэ къаугупшысыгъ. «Обучение служением» зыфиIорэ программэм ар къыдыхэлъытагъ. Ащ ипроект Урысые зэнэкъокъоу «Инносоциум» зыфиIорэм хэлажьэ ыкIи икIэух едзыгъо нэсыгъ.IофшIэгъэ 1305-мэ анахь дэгъоу къахахыгъэмэ ар ащыщ хъугъэ. «Урысыем ыпс: лъэпкъхэм якультурэрэ яшэн-хабзэхэмрэ якъэухъумэн» зыфиIорэ лъэныкъомкIэ социальнэ проект дэгъоу къыхагъэщыгъ. Пстэуми анахь дэгъу хъущтмэ аужырэ едзыгъом къыгъэлъэгъощт. ДжэгукIэм…
«Зы псэ, зы бзэ, зы хабзэ»
ЛъэпкъыбзэхэмкIэ Къэралыбэ Махуэм ехъулIэу, Али-Бэрдыкъуэ къуажэм дэт «Золушка» сабий IыгъыпIэм «Зы псэ, зы бзэ, зы хабзэ» щхьэщIэдзапIэм щIэту, пшыхь щекIуэкIащ. Абы кърагъэблэгъащ Хьэбэз муниципальнэ район администрацэм егъэджэныгъэмкIэ и къудамэм и унафэщI Сидакъ Жаннэ, методист Тхьэгъэпсэу Фатимэ, къуажэм и нэхъыжьхэм я советым, адэ-анэхэм я комитетым хэтхэр. Дауэдапщэм и мурад нэхъыщхьэу щытар адыгэбзэмрэ щэнхабзэ щIэинхэмрэ хъумэныр, сабийхэр…