Зи фIыщIэр мыкIуэдыжын

Хэку зауэшхуэм хэта зауэлIхэм къалэхэм, къуажэхэм фэеплъхэр щыхуагъэуващ. Абыхэм ящыщщ ди къуажэм иIэ Iуащхьэм 1996 гъэм щаухуа мывэ сыныр.  СэркIэ ар лъапIэщ икIи гур зыгъэузщ. Мывэ сыным нэщхъей дыдэу сэлэт лIыхъужьыр бгъэдэтщ. Iуащхьэм сыдэплъеймэ, си гур хохъуэ икIи сропагэ, сыту жыпIэмэ нобэрей ди гъащIэ мамырыр къытхуэзылъэщахэм я фэеплъщ ар, мывэ сыным тет цIэ лъапIэхэм яхэтщ си дадэшхуэм и цIэри.

Си дадэшхуэ Хьэкъун Зэчрей ящыщщ Хэку-Анэр зыхъумахэм. Сыхуейщ псоми язгъэщIэну си дадэм и зауэ гъуэгуанэр. Псэууэ  къэзыгъэзэжахэм, ТекIуэныгъэшхуэр зылъэгъуахэм, къэралыр зэфIэгъэувэжыным зи гуащIэ ин хэзылъхьахэм  ящыщщ ар.

Дадэ Зэчрей 1920 гъэм Инжыджышхуэ къуажэм къыщалъхуащ. И сабиигъуи, и щIалэгъуи гугъуехьым епхащ — быным я нэхъыжьт. КлассиплIыр къызэриухыу губгъуэм ихьэри щIидзащ и гуащІэдэкI гъуэгуанэ хьэлъэм. Лэжьащ мэлыхъуэуи, Іэхъуэуи, учетчикыуи, фермэм и унафэщIуи.

Лэжьэн щыщIидзам дадэшхуэ апхуэдизымкIэ иджыри сабийти, нэхъыжьхэм къаIэтти шым трагъэтIысхьэт. Я анэр 1937 гъэ ерум зыщхьэщыукIуриикIыу, сабиих хъууэ къэна быным я нэхъыжьыр Зэчрейт. АтIэ, щIэгъэкъуэныншэу утыкум къина адэм бгъурыувар къуэ  нэхъыжьрат.

Илъэс 18-м иту дадэ къулыкъум дашащ. Абы щыIэу Хэку зауэшхуэри къэхъеящ. Шууей полкым хэту мазищкIэ зэуауэ, ягъэкIуащ тIасхъэщIэх дзэм. Беслъэней къуажэм щыщ щIалитI и гъусэти, ягу зэрыгъэкIуэдакъым.

Куэдрэ бийм екIуалIэт, я тIысыпIэхэр, Iэщэу, техникэу яIэр къацIыхут. Ауэрэ, Украинэм ягъэкуэшащ ди  сэлэтхэр. Дадэ зэрыжиIэжу щытамкIэ, Харьков деж зауэ гуащIэ дыдэ щекIуэкIат. Мазэ бжыгъэкIэ Харьков къалэм щызэуащ, зы щIы ІэмыщIи бий ерум зэрыIэщIамыгъэхьэным хущIэкъуу. Абдеж дадэ уIэгъэ хьэлъэ  щыхъури, фронтым къыIуагъэкIри, сымаджэщым яшащ.  Щагъэхъужат Сталинград дэт госпиталым. Ауэ нэмыцэхэр гъунэгъу щыхъум, уIэгъэ хьэлъэ зиIэхэр Астрэхъан яунэтIащ. Абыхэм яхэтт Зэчрей. И лъэ зэрытеувэжу, зыкIэлъыплъыну, зигъэпсэхуну унэм къаутIыпщыжа щхьэкIэ, хущIэмыхьэу Грознэ къалэмкIэ ягъэкIуащ, дэIэпыкъуэгъу хъуну. Абдеж мазиплIкIэ щылэжьащ, иджыри мыкIыжа и уIэгъэр къеныкъуэкъуу… Зауэм кIэ щигъуэтым, 1945 гъэм дадэ ди къуажэм къэкIуэжащ. И псэукIэри  тыншыгъуэ, тхъэжыгъуэ хъужащ: бын хьэлэмэтхэр къыщIэхъуащ. Сыту гуфIэгъуэшхуэт дадэ дежкIэ ТекIуэныгъэ Махуэр къыщыблагъэкIэ! И медалхэр зыхэлъ кIэстумыр щитIэгъэнт, зы гугъуехь зымылъэгъуам хуэдэу жану, ауэ гуфIэ нэпсыр къыфIекIуэу, къуажэ  парадым  кIуэт. 2019 гъэм  и ныбжьыр илъэс 99-м иту си дадэшхуэр дунейм ехыжащ. Ар мыпсэужми, и фэеплъыр къэнащ ди къуажэм щыщ дэтхэнэми хуэдэу.

Махуэ къэс сыблокI мывэ сыным бгъэдэт сэлэтым, щхьэщэ хузощI, зэми ар си дадэшхуэрауэ къысфIощI, зэми зауэм хэкIуэда си къуажэгъу нэрыбгэ 62-м ящыщ зыуэ си нэгум къыщIохьэ… Срогушхуэ ди Хэкур бийм щызыхъумахэм си дадэшхуэри зэрахэтам!

Дадэ и гукъэкIыжхэм сыщIэдэIуурэ, сэ куэд къэсщIащ зауэ лъэхъэнэм теухуауэ. Сэ, шэч хэмылъу, къызгурыIуащ а зэман хьэлъэм ди къэралым щIита уасэр, цIыхубэм игъэжа лъы гуащIэр, лIыгъэрэ хахуагъэу къагъэлъэгъуар зыщыдгъэгъупщэ  зэрымыхъунур.

Жагъуэ зэрыхъущи, зауэм къихьа  бэлыхьыр ящыгъупщэжауэ нобэ неонацистхэр мэлъэпхъащэ. Ауэ абыхэм яхузэфIэкIынукъым я мурад фIейхэр къадэхъуну!

Хуэддэнкъым  зыми ди дадэжьхэм лъыпскIэ къахьа мамыр гъащIэр къызэпаудыну! Хуэддэнкъым зыми ди щIыналъэм и тхыдэр, и дахагъэр хэутэн ищIыну!

ХЬЭКЪУН Ренат, Дер Станислав и цIэр зезыхьэ Инжыджышхуэ курыт еджапIэм е 7-нэ этноклассым и еджакIуэ