ЩIэныгъэм — япэ лъэбакъуэ

Арэшыкъуэ Р. и цӏэр зезыхьэ Хьэбэз курыт еджапӏэм «Первые шаги в науку» зи фӏэщыгъэцӏэ, къэхутакӏуэ ныбжьыщӏэхэм я XVII-нэ район форумыр щызэхашащ.
Районым и еджапӏэ 12-м щыщ, къэхутакӏуэ лэжьыгъэ гъэщӏэгъуэнхэр езыгъэкӏуэкӏа, е 4-10 классхэм ще-джэ ныбжьыщӏэ зэчиифӏэхэр абы къекӏуэлӏащ.
Форумым и лэжьыгъэм хэтащ Хьэбэз район администрацэм егъэджэныгъэмкӏэ и къудамэм и унафэщӏ СИДАКЪ Жаннэ, КъЧРИПКРО-м цифровой зыужьыныгъэмкӏэ проректор АБДОКЪУЭ Ларисэ, филологие щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, профессор ШЫБЗЫХЪУЭ Светланэ, психологие щӏэныгъэхэмкӏэ кандидат ТЕМЫР Фатимэ.
Илъэс 17 хъуауэ Хьэбэз районым щрагъэкIуэкI форумым къихь сэбэпыр нэрылъагъу хъуагъэххэщ. Сабийхэм ябгъэдэлъ зэчиймрэ къызэрымыкIуэ еплъыкIэхэмрэ къагъэлъэгъуэфу егъэсэнымкIэ, гъэгушхуэнымкIэ зэхьэзэхуэ щхьэпэщ ар. Сыт щыгъуэми мыбы жыджэру холэжьыхь районым и егъэджакIуэхэр, класс зэхуэмыдэхэм хэс ныбжьыщIэхэр. Я проектхэм елэжьынымкIэ, ягъэкIуэтэнымкIэ абыхэм еджапIэм щIэсхэр зэдоIэпыкъу, егъэджакIуэхэм ахэр яунэтI.
«ЕджапIэ гъащIэм щекIуэкI хабзэхэмрэ, жыпхъэхэмрэ» темэр мы илъэсым къэхутакIуэхэм я форумым телэжьащ.
Хэт дауэ а лэжьыгъэм бгъэдыхьа, хэт дауэ зэпкърихыфа, сыт хуэдэ къэхутэныгъэхэр абыкIэ илэжьыфа?
АтIэ, жыIэпхъэщи, лэжьыгъэхэр хуабжьу гъэщIэгъуэну еджакIуэхэм утыку кърахьащ.

ЕджапIэм щекIуэкI хабзэхэм я фIагъри, я ныкъусаныгъэхэри, еджакIуэм и щыгъынхэм дагъуэ хэлъми, фIыгъуэу халъагъуэри къыщагъэлъэгъуащ сабийхэм я лэжьыгъэхэмкIэ.
Къэхутэныгъэ лэжьыгъэ утыку къизыхьахэр: Зэубыд Инарэ (е 7-нэ кл., Зеикъуэ курыт еджапIэ), Сидакъ Саидэ (е 10-нэ кл., Хъупсырокъуэ Е. и цIэр зезыхьэ Хьэбэз лицей-интернат), Мамбэт Даринэ (е 7-нэ кл., Дер С. и цIэр зезыхьэ Инжыджышхуэ курыт еджапIэ), Ещэр Даянэ (е 9-нэ кл., Бэвыкъуэ курыт еджапIэ), Матакаев Имран (е 10-нэ кл, Булатуков Ш. и цIэр зезыхьэ Кызыл-Юрт курыт еджапIэ), Братхэ Залинэ (е 11-нэ кл., Хьэбэч У. и цIэр зезыхьэ Малэ Зеленчук курыт еджапIэ), Кубановэ Аишэ (е 6-нэ кл., Къардэн У. и цIэр зезыхьэ ПсэукIэ-Дахэ курыт еджапIэ), Хъупсы-рокъуэ Эланэрэ Хьэщкъуей Амиринэрэ (е 4-нэ кл., Жьакуэ курыт еджапIэ), Жу Самирэ (е 8-нэ кл., Жамбэч С. И цIэр зезыхьэ Али-Бэр-дыкъуэ курыт еджапIэ), ПIапIшу Аминэ (7 кл., Ами-рокъуэ И. и цIэр зезыхьэ Куэш-Хьэблэ гимназие), Гъу-кIэкъул Самирэ (е 9-нэ кл., Беслъэней курыт еджапIэ), Уэзрокъуэ Миланэ (е 5-нэ кл., Арэшыкъуэ Р. и цIэр зезыхьэ Хьэбэз курыт еджапIэ).
Форумым нэхъыщIэ дыдэу хэта, е 4-нэ классым щеджэхэу – Хъупсырокъуэ Эланэрэ Хьэщкъуей Ами-ринэрэ я проектыр презентацэ гъэщIэгъуэнкIэ щIэгъэ-быдыхьыжауэ екIуу утыку кърахьащ. «ЕджапIэм зэтеубыдауэ, зэпIэзэрыту ущытыныр — ехъулIэныгъэм ухуэзышэщ» темэр куууэ зэпкърахащ, я ныбжьми емылъытауэ гурыхуэу я лэжьыгъэр яхъумэжащ.

Форумым ипкъ иту къэхутакIуэ ныбжьыщIэхэм къаIэта упщIэхэр, ирагъэкIуэкIа лэжьыгъэхэр хьэщIэхэм щIэщыгъуэрэ гъэщIэгъуэнрэ ящыхъуауэ уасэфI хуащIащ.
— Утыку кърахьа проектхэм ящыщ куэд си гум хэпщIащ. ЖысIэну сыхуейт фи лэжьыгъэхэр цIыхубэм и пащхьэ зэрифлъхьэм куэд зэрелъытар. Нобэ тлъэгъуащ псори фызэрыхьэзырыр, влэжьа къэхутэныгъэхэм фIы дыдэу фызэрыщыгъуазэр. ФщIа лэжьыгъэри презентацэхэмкIэ, диаграммэхэмкIэ къэвгъэлъэгъуэжыфащ. Сигу ирихьащ еджакIуэм и щыгъыныр зэрызэпкърыфхар, абы фызэрыбгъэдыхьар. ЩIэныгъэм фыхуэпабгъэу фыкъэтэджыну, фи япэ лъэбакъуэхэм адэкIи пыфщэну сыфщогугъ, — ныбжьыщIэхэм захуигъэзащ Абдокъуэ Ларисэ.

ХьэщIэм и псалъэм пищэкIэрэ, и еплъыкIэр къиIуэтащ Сидакъ Жаннэ. Абы фIыщIэ яхуищIащ форумым гулъытэ хуэзыщIа хьэщIэхэм, абы телэжьа егъэджакIуэхэм, ныбжьыщIэхэм.
— ГъащIэм дызэрыдэбакъуэм и IэмалыфIщ нобэ сабийхэм ялэжьа къэхутэныгъэхэр. Ар и нагъыщэщ сабийхэмрэ егъэджакIуэхэмрэ лъэныкъуэ куэдкIэ зыужьыныгъэ гъуэгум зэрытетым. Абы къыхэкIыу, фIыщIэ псалъэ яхузогъэфащэ ахэр зи нэIэ щIэт егъэджакIуэхэм, нобэ мыбы къеблэгъа ди хьэщIэхэм. ФIыщIэ яхуэсщIыну сыхуейт районым егъэджэныгъэ къудамэм и лэжьыгъэр сыт щыгъуи къэзыгъэлъагъуэ, дахэу утыку къизыхьэ ди адыгэ газетым, — псалъэ гуапэкIэ ди журналистхэри къыхигъэщащ Сидакъ Жаннэ.
АдэкIэ Хьэбэз район администрацэм и егъэджэныгъэ къудамэм къыбгъэдэкIыу еджакIуэ-къэхутакIуэхэр къыхагъэщащ фIыщIэ тхылъхэмкIэ. Дэтхэнэ зыми ищIа къэхутэныгъэ лэжьыгъэм мыхьэнэрэ уасэ лъагэрэ хуащIащ.

Форумыр зыкъэгъэлъэгъуэныгъэ дахэхэмкIэ ягъэбжьыфIащ «Синд»-м хэт къэфакIуэхэмрэ лъэпкъ IэмэпсымэхэмкIэ «Вагъуэбэ» ансамблымрэ.
АСЛЪЭНЫКЪУЭ Мадинэ