ЩIэблэм нэхъ лъапIэ щыIэкъым

Хэт зымыцIыхур «Центр культурного развития имени Юрия Гагарина города Черкесска» муниципальнэ бюджет къулыкъущIапIэр? Ар «Дом пионеров» фIэщыгъэцIэр иIэу совет зэманым лэжьащ. Ар щытащ икIи нобэр къыздэсым щытщ еджапIэм щеджэ сабийхэм я щIэныгъэ хэгъэхъуапIэу, я IэщIагъэ унэтIыпIэу. Абдежым я щIэныгъэхэмрэ я зэфIэкIыр зынэсымрэ щагъэунэхуащ, я зэчий гъэпщкIуахэр нэрылъагъу щащIащ Къэрэшей-Черкесым и къэрал унафэщI куэдым, къулыкъущIэхэм, щIэныгъэлIхэм. Абыхэм я сабиигъуэр щагъэкIуауэ, я лъэкIыныгъэхэм зыщрагъэузэщIауэ ягу къинэжащ мы къулыкъущIапIэр. Нэгъабэ щэнхабзэ зыужьыныгъэмкIэ купсэм и унэр капитальнэу зэрагъэзэхуэжащ. Иджы абы фэ тетщ, ар зыхуэныкъуэ псомкIи узэдащ. Мыбы къекIуалIэ сабийхэр абы имыгъэгуфIэкIэ, имыгъэгушхуэкIэ къанэкъым. 2011 гъэм мэкъуауэгъуэм и 2-м щегъэжьауэ абы и унафэщIщ ЭРКЕНОВЭ Марие Николаевнэ.

ЩIэныгъэ лъагэрэ гъащIэ зэхэщIыкI инрэ зиIэ, сабийхэр фIыщэу зылъагъу, цIыхухэм пщIэ яхуищIу абыкIи зи щхьэм пщIэ хуэзыщIыж бзылъхугъэм зыхуэдгъэзащ упщIэ зыбжанэкIэ.

— ГурыIуэгъуэщ, я сабийхэр гъэсэным псом япэу пылъыпхъэр адэ-анэхэращ. Ауэ, псоми зэрытщIэщи, абыхэм зэм зэман яхурикъукъым, зэм еджапIэхэмрэ нэгъуэщI къулыкъущIапIэхэмрэ я лъэкIыныгъэхэр яIэкъым. АбыкIэ къызэрымыкIуэу щхьэпэ мэхъур щэнхабзэ зыужьыныгъэмкIэ Купсэр. Марие Николаевнэ, абы къытхутепсэлъыхь, сыт хуэдэ лъэкIыныгъэхэр иIэ, техникэ IэмалхэмкIэ дауэ зэгъэпэща?

— Щэнхабзэ зыужьыныгъэмкIэ Купсэр къызэIуахауэ щытащ 1961 гъэм – цIыхур япэу хьэршым щылъэтам. Абы къыхэкIыу фIащауэ щытащ Гагарин Юрий Алексеевич и цIэр. Купсэр хуэунэтIащ еджапIэхэм щеджэ сабийхэм дополнительнэ щIэныгъэ ятыным. ЩIалэ, пщащэ цIыкIухэм папщIэ мыбдежым мэлажьэ кIуэрабгъу куэдымкIэ унэтIа зэгухьэныгъэхэр. Псалъэм къыдэкIуэу, апхуэдэщ декоративно-прикладной гъуазджэр, хореографиемрэ вокалымрэ къыздагъэIэрыхуэ, сабийхэр инджылызыбзэр джынымрэ еджапIэмрэ здыхуагъэхьэзыр гупхэр. Хореографическэ вокал кружокхэм я гъэсэнхэр куэдрэ хэтщ дауэдапщэ зэхуэмыдэхэм, зэпеуэхэм. «Вдохновение», «Маленькие звездочки», «Студия-М», «Планета детства» ансамблхэм, нэгъуэщIхэм ехъулIэныгъэшхуэхэр зыIэрагъыхьащ. Ансамблхэм хэтхэр Купсэм къыщIэкIа нэужь, щIохьэ ищхьэ еджапIэхэм икIи адэкIи пащэ фIыуэ ялъагъу Iуэхум. Щэнхабзэ зыужьыныгъэмкIэ Купсэм и лэжьыгъэм мыхьэнэшхуэ иIэщ сабийхэм дополнительнэ щIэныгъэ ятынымкIэ, ахэр гъэ сэнымкIэ. ИкIи ар хуабжьу пыдзэ яхуохъу адэ-анэхэмрэ еджапIэхэмрэ. Театральнэ кружокхэм, хореографическэ гупхэм, музыкальнэ гупхэм къагъэлъагъуэ сабийхэм я лъэкIыныгъэр зынэсымрэ я зэчийхэмрэ. Сабийхэр социальнэ проектхэмрэ волонтер зэщIэхъееныгъэмрэ зэрыхэтшэм къеIэт я жэуаплыгъэр, гъерэтыфIэу жылагъуэ утыкум ихьэ ещI. МахуэщIхэр, фестивалхэр, зэпеуэхэр зэредгъэкIуэкIыр ящхьопэ щэнхабзэ зэхъуэжэныгъэмрэ унагъуэхэр гъэбыдэнымрэ.

— Интернет псынщIэ, фабгъуэ фиIэ?

— Щэнхабзэ зыужьыныгъэмкIэ Купсэм егъэджэныгъэмрэ гъэсэныгъэмрэ яхуэгъэзауэ иригъэкIуэкI лэжьыгъэр гъерэтыфIэ ещI иджырей лъэкIыныгъэхэмкIэ дызэрыузэдам. Ди технологие инфраструктурэм и Iыхьэ нэхъыщхьэщ интернет псынщIэр, фабгъуэр. Абы ди еджакIуэхэм лъэкIыныгъэ къарет я щIэныгъэхэр куу ящIыну, иджырей бжыгъэ технологиехэр къагъэIэрыхуэну. — ЕгъэджакIуэ, гъэсакIуэ дапщэ Купсэм щылажьэрэ икIи абыхэм сыт хуэдэ квалификацэ яIэ? — Щэнхабзэ зыужьыныгъэмкIэ Купсэм егъэджакIуэми, гъэсакIуэми 50 щолажьэ. Абыхэм псоми я щIэныгъэрэ гъащIэ зэхэщIыкIрэкIэ ищхьэ квалификацэ яIэщ.

— Сыт хуэдэ кружокхэмрэ секцэхэмрэ фи деж щылажьэрэ?

— «Филиппок» (еджапIэм хуагъэхьэзыр), «Лингва» (инджылызыбзэ ирагъэдж), «Студия-М», «Шаг вперед», «Планета детства» (щыми къыщагъафэ), «Наши руки не для скуки», «Самоделкин», «Я – художник» (щыми сурэт щрагъэщI), «Сувенир» (парэ(бисер) зыхэухуэна макраме ирагъэщI), «Волшебный клубок» (мастэкIэ храгъэдыкI), «Леди стиль» (парэкIэ ягъэухуанэ), «Фантазия и творчество» (цыкIэ сурэт ирагъэгъэщ), «Глиномания» (ятIагъуэм ирагъэлэжь). — Сабий дапщэ фи деж щеджэрэ, икIи ахэр сыт хуэдэ гупхэу гуэша? — Илъэси 6-м къыщегъэжьауэ 18-м нэс ныбжь зиIэ сабий 1200-рэ ди деж щIэсщи, ахэр ныбжькIэ гупищу (нэхъыщIэ, курыт, нэхъыжь) гуэшыжащ. Егъэджэныгъэ, гъэсэныгъэ я лъэныкъуэкIэ ар ди къулыкъущIапIэм тегъэпсыхьащ. Адэ-анэхэмрэ сабийхэмрэ хуабжьу ягу ирохь мыбдежым щагъуэт лъэкIыныгъэхэр икIи яфIэфI дыдэу ди деж къокIуэ.

— Сабийхэр фIыуэ ялъагъу Iуэхум щыпылъкIэ, абыхэм заужь къудейкъым, атIэ къыхах зрагъэгъуэтыну IэщIагъэри. А кIуэрабгъуитIыр дауэ зэвгъэкIурэ икIи сабийхэр здыхуэныкъуэмкIэ дауэ фунэтIрэ?

— Сабийхэм, пэжу, лъэкIыныгъэ ягъуэт лъэныкъуэ псомкIи заужьыну икIи ягу нэхъ къищтэ IэнатIэр къыхахыну. Ар тхузэфIокI творчествэр, щIэныгъэхэмрэ Iуэху белджылыхэмрэ зэщIыдгъуу, егупсысауэ егъэджэныгъэгъэсэныгъэм дызэрыбгъэдыхьэм и фIыгъэкIэ. ЗэрыжыпIауэ, а кIуэрабгъуитIыр — сабийм зегъэужьынымрэ IэщIагъэр къыхегъэхынымрэ — зэдыдогъакIуэ сабийм нэхъ фIэфIыр, и гум нэхъ къищтэр къызэрыхедгъэхымкIэ, зэпеуэхэмрэ гъэлъэгъуэныгъэхэмрэ хэтурэ и лъэкIыныгъэхэр IуэхукIэ зэредгъэгъэунэхумкIэ, щIэныгъэрэ гъащIэ зэхэщIыкIрэ зиIэ чэнджэщэгъухэр зэреттымкIэ, адрейхэм ядэдгъэлажьэурэ зыужьыныгъэ зэредгъэгъуэтымкIэ. А щIыкIэм иту, ди еджакIуэхэм къагуроIуэ я сэнаущыр зыхуэдэмрэ зыхуэунэтIамрэ икIи къыхах я гъащIэр ехъулIэныгъэм хуэзышэну IэщIагъэр.

— Купсэм еджэныр щауха нэужь, абы къыщIэкIхэм яфтрэ щIэныгъэ зэрагъуэтам щыхьэт техъуэ дэфтэр?

 — Ди Купсэр ирогушхуэ ар къэзыухахэм я ехъулIэныгъэхэм икIи ядот я зэфIэкIым щыхьэт техъуэ тхылъхэр.

— Фи гъэсэну щытахэм пыщIэныгъэ яхувиIэ? Фыщыгъуазэ абыхэм я гъуэгухэр унэтIа зэрыхъуамрэ я Iуэхухэр къазэрыдэхъумрэ?

— Щэнхабзэ зыужьыныгъэмкIэ Купсэр щыгъуазэщ иригъэджахэм я Iуэхухэр зэрызэкIэлъыкIуэм. АбыкIэ къыдогъэсэбэп социальнэ зэпыщIэныгъэхэмрэ дауэдапщэ зэхуэмыдэхэр къызэрызэдгъэпэщымрэ. Егъэджэныгъэмрэ гъэсэныгъэмрэкIэ ди Iуэхур иухкъым. «ГъэсакIуэ – гъэсэн» зэхущытыкIэхэр хуокIуэж лэжьэгъухэмрэ зэакъылэгъухэмрэ я зэдэлэжьэныгъэм. Абы къегъэлъагъуэ ди Купсэр еджапIэ къудейм къыщымынэу, абы зэгуэрым щIыхьауэ щыта дэтхэнэми дапщэщи хузэIуха творческэ унэу зэрыщытыр.

— Марие Николаевнэ, жытIам сыт дыщIыбгъужыну ухуей?

— ИкIэм дыщIызгъужынур аращи, щэнхабзэ Купсэм и унафэщIу ущыщыткIэ, жэуаплыгъэ уохь уи гъащIэм щынэхъ лъапIэ дыдэу щыт щIэблэмкIэ. Си къекIуэкIыкIар IэнатIэ лъагэ убыдыным хуэунэтIа хущIэкъуныгъэкъым, атIэ сабийхэм сазэрыхэтым, лэжьэгъухэм, гъащIэм къызат щIэныгъэр зыхэзубыдэным хуэгъэза пабгъэныгъэщ. Ди Купсэм махуэ къэси хуэIухуэщIэхэр щызэфIэтх закъуэкъым, атIэ къызыдогъэпэщ лъэкIыныгъэхэм я къэухь. Абдежым сабийхэр зэрысабийуэ къонэж, ахэр шынагъуэхэм ящыхъумащ, пэрытщ фIыуэ ялъагъу, гуфIэгъуэкIэ гъэнщIа Iуэхум. Ди лэжьыгъэм и къыпэкIуэныгъэхэр, сабийхэр къызэрытхуэарэзымрэ адэ-анэхэм дзыхь къызэрытхуащIымрэ щытлъагъукIэ, къыдгуроIуэ ди хущIэкъуныгъэмрэ ди лэжьыгъэмрэ псыхэкIуадэ зэрымыхъуар. ДяпэкIи къытпоплъэ проектыщIэхэр, къалэныщIэхэмрэ сабий гуфIэпсыжхэмрэ. Абы дытрегъэгушхуэ дызытет гъуэгум дыкъытемыкIыным. Сахуэарэзыщ къыздэщIыгъухэм: адэ-анэхэм, лэжьэгъухэм, си гупым хэтхэм. Дызэгъусэмэ дэ сытри тхузэфIэкIынущ!

 ДЭБАГЪУЭ Хьэтызэ