ЩIакхъуэр псоми ядокIу

Археологие къэхутэныгъэхэм къызэрагъэлъагъуэмкIэ, ди планетэм щIакхъуэхэкIхэр япэ дыдэу щагъэжьэн зэрыщыщIадзэрэ илъэс мин 15-м щIигъу текIыжащ. Абы щыхьэт къытохъуэ Курыт Азием къыщагъуэтыжа «лъэужь» зыбжанэр.
Тхыдэтххэм къызэралъытэмкIэ, а щIыпIэм щыпсэуахэм гуэдзыр зы зэман гуэркIэ ягъэщIытэти, зэхэпща хъуа хукхъуэр (ар иджыри хупцIынэу къыщIэкIынтэкъым) мафIэкIэ зэщIагъэплъа мывэ пIащIэхэм тралъхьэт…
Сэ апхуэдэ къэлъытэныгъэхэм зыгуэркIэ шэч къатызохьэ, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, илъэс мин 15-р сыт зищIысыр, куэдкIэ нэхъ пасэжу, илъэс мелуаным щIигъукIэ узэIэбэкIыжмэ, нартхэм щIакхъуэ (хьэлыгъу) ягъажьэу щытащ…

Дунейм тет лъэпкъ псоми щIакхъуэм пщIэ хуащI. Ар мылъку лъапIэ дыдэхэм ящыщщ. Уеблэмэ пасэ зэманым щIакхъуэм сэкIэ еIусэхэу щытакъым. Ар IэкIэ зэпачти яшхт, сэкIэ зэпыбгъэжмэ зегъэгусэ жаIэти. Сэ си щхьэкIэ згъэунэхуащ мыр. Дагъыстаным и Карабудахкент районым хыхьэ Гурбуки даргин къуажэм нэIуасэ щызиIащ Алиевхэ ящыщу. Абыхэм я деж Iэджэрэ сыкъыщыувыIащ, сыщыхьэщIащ. Ахэр алэрыбгъум тесу, Iэнэ лъахъшэ цIыкIухэм кIэрысу шхэт. Абыхэм я щIакхъуэр хуабжьу гурыхьт, «уи гъусэр еппхынщи, уэ пшхынщ» жыхуаIэм хуэдэт. Ауэ, гъэщIэгъуэныр аракъэ, щIакхъуэр абыхэм сэкIэ зэгуагъэжу зэгуэрэми слъэгъуакъым. Ар гуэныхьу къалъытэт. Шоколадым ещхьу плIимэ-плIимэурэ зэпыту ягъажьэти, IэпэкIэ къыпачурэ яшхт. Нобэр къыздэсым сэ щIакхъуэр сэкIэ къыгуэзгъэжкъым, IэпэкIэ къыпысчурэ сошх. Уеблэмэ апхуэдэу нэхъ IэфIу къысщохъу.
Апхуэдэ гукъэкIыжхэм сахэту сызэкIуэлIа, Хьэбэз къуажапщэм щыIэ щIакхъуэгъэжьапIэр къызэзы гъэпэща Нартокъуэ Заур сэ илъэсиблкIэ сыздэлэжьа «Микрокомпонент» (иужькIэ – «Виток») заводым и шхапIэм и пщафIэ нэхъыщхьэу щытащ. Абдежми щIакхъуэ гурыхь щагъажьэт Нартокъуэ Заур и унафэмрэ и нэIэмрэ щIэту…

Иджы мис аргуэру сыкъыщыхутащ абы и Iуэхур пызыщэ и къуэ Русланрэ и нысэ Сэтэнейрэ ягъэлажьэ уней щIакхъуэгъэжьапIэ мыиным. Сызыхэта гукъэкIыжхэр бжьэ быну къызэщIэвэжащ.
ХупцIынэ япщыху, яхуху, хьэкум ирагъэувэху, сакIэлъыплъащ, сурэтхэр ятесхащ. ЩIакхъуэхэр жьэхун упщIэ зыбжанэкIэ захуэзгъэзащ Русланрэ Сэтэнейрэ.
— ЩIакхъуэ гъэжьэныр дауэ фигу къэкIа, абы и ужь дауэ фихьа? Абы гугъуехь Iэджи пыщIащ…
Руслан: Ди адэр илъэс бжыгъэ хъуауэ хэтт сату бэзым, ди уней тучани диIэт, дэркIэ гугъутэкъым апхуэдэ таучэл тщIыныр…
— ЩIакхъуэгъэжьапIэр оборудованэ лIэужьыгъуэхэмкIэ дауэ къызэгъэпэща? Ахэр нэгъуэщI къэрал къраша хьэмэрэ Урысейм щащIа?
Руслан: Урысейм къыщыщIагъэкIаи диIэщ, псалъэм папщIэ, ди хьэкур, ауэ и нэхъыбапIэр импортнэщ, Тыркум, нэгъуэщI къэралхэм къикIащ.
— Хьэжыгъэ дэнэ къифхрэ?
Руслан: Хьэжыгъэр къыдош Ставрополь, Краснодар крайхэм, «Южный мельник», «Жарков» предприятэхэм зэгурыIуэныгъэкIэ дадолажьэ…
— Сыт хуэдэ щIакхъуэ лIэужьыгъуэхэр вгъажьэрэ?
Сэтэней: ЩIакхъуэ хужь, фIыцIэ, «серэ» жыхуаIэм хуэдэ… Нартыху щIакхъуэ…
— Нартыху щIакхъуэ? Ар мэжаджэ, хьэтыкъ?
Руслан: Хьэуэ, щIакхъуэ дыдэу щIакхъуэщ…
— Мэрем пшыхьхэм хьэлывэ, лэкъум, къэлътамэ вгъажьэкъэ?
Руслан: Хьэуэ, мэрем пшыхьхэм езы унагъуэхэм ягъэжьэжмэ, псапэ нэхъ хэлъу къалъытэ.
— Фи щIакхъуэгъажьэхэр дапщэ хъурэ? Ахэр мы Iуэхум хуеджа хьэмэрэ мыбдежым зыщагъэсэжа?
Руслан: Нэрыбгэ 20 хуэдиз мэлажьэ. Еджахэри яхэтщ, мыбдежым зыщызыгъэсэжахэри… Ауэ псори я Iуэхум пылъхьэншэу бгъэдэтщ, я къалэнхэр фIы дыдэу ягъэзащIэ.
— Фи щIакхъуэхэкIхэр Хьэбэз район закъуэра здыпхывгъэкIыр?
Руслан: Хьэуэ, ди щIакхъуэр яшэ Адыгэ-Хьэблэ, Абазэ, Нэгъуей, Зеленчук районхэм…
Сэтэней: Жэщи махуи долажьэ, щIакхъуэ батон минищым нэблагъэ догъажьэ. ЩIакхъуэр пщтыр щIыкIэ ди цIыхухэм зэбграх.
Мыбдежым сэри абы щыхьэт сыкъытехъуэнущ. ЩIакхъуэгъэжьапIэм сыщIэсыхун, щэхуакIуэхэр зэпыуакъым. Лъэсу, машинэкIэ къыIуохьэ, IуокIыж. УвыIэгъуэ яIэкъым…
— Фи щIакхъуэгъажьэ нэхъыфхэм я цIэ къытхуиIуэ…
— Псори фIыуэ мэлажьэ. Ауэ я цIэр къисIуэнщ илъэс бжыгъэ хъуауэ мыбдежым гугъу зыщезыгъэхьхэу МыкIытIэ Фатимэ, Гъуэщокъуэ Наинэ, Гъуэзджэш Зулетэ сымэ.
— Фи IэрыкIхэм пылъхьэ къыхуащIу къэхъукъэ?
Руслан: Апхуэдэ псалъэмакъ къыздэмыIу щыIэу къыщIэкIынкъым. Ауэ дэ дыпылъщ ди щэхуакIуэхэр арэзы зэрытщIынум, абыхэм я гур зэрытхъумэнум. Нэхъыщхьэр аращи, щIакхъуэм и фIагъыр ди нэIэм щIэдгъэкIкъым. Ставрополь, Краснодар дыкIуэурэ я щIа-кхъуэгъажьэхэм я лэжьэкIэм доплъ. ФIагъыр — дэркIэ нэхъыщхьэщ.
— ДяпэкIэ сыт хуэдэ гугъапIэхэр фиIэ? Фи предприятэм зевгъэубгъуну, технологиещIэхэр, IэмалыщIэхэр къэвгъэIэрыхуэну фыхуейкъэ?
Руслан: Тхьэм жиIэмэ, ди мурадщ IэфIыкIэхэр здэ-дгъажьэ кондитерскэ къы-зэIутхыну. Ари цIыхухэр зыщIэлъэIу ерыскъыгъуэщ.
— Руслан, Сэтэней, адыгэхэм жаIэ: «Ныбэр измэ, щIакхъуэр цIынэщ» жэуэ. Ауэ фи щIакхъуэр псоми декIу къудейкъым. Ар апхуэдизу IэфIщи, гурыхьщи, уи ныбэ изми, пшхыну уохъуапсэ.
Тхьэм фи мурадхэр къывдигъэхъу, зи ужь фихьэ Iуэхухэр къывигъэхъулIэ!
ДЭБАГЪУЭ Хьэтызэ

—

—