Полицэм и майор Людмилэ

Жэпуэгъуэм и 29-м я IэщIагъэ махуэщIыр ягъэлъапIэ Урысейм и лъэпкъ гвардием и дзэхэм я федеральнэ къудамэм хыхьэ, вневедомственнэ хъумакIуэ къулыкъум и лэжьакIуэхэм. Къулыкъум и лъабжьэр къыщIожьэ 1952 гъэм. Апщыгъуэм ар къэралкIуэцI IуэхухэмкIэ къулыкъум хэту къызэрагъэпэщауэ щытащ.

Къэрэшей-Черкес автоном областым и вневедомственнэ хъумакIуэ къулыкъур 1962 гъэм Черкесск къалэм и къэралкIуэцI IуэхухэмкIэ къулыкъум хэту къызэрагъэпэщауэ щытащ. ИужькIэ, 2016 гъэм а къулыкъур Росгвардием и нэIэ щIагъэувэжащ. Сыт хуэдэ зэхъуэкIыныгъэхэм хэмыхуами къулыкъум и къалэн нэхъыщхьэр — къэрал, уней, хьэрычэт, социальнэ мыхьэнэ зиIэ IуэхущIапIэхэр хъумэныр игъэкIуэдакъым. КъинэмыщIауэ, жылагъуэ шынагъуэншагъэр къызэгъэпэщынымкIэ, щIэпхъаджагъэм пэщIэтынымкIэ хабзэхъумэ къулыкъухэм я дэIэпыкъуэгъушхуэщ… Хабзэхъумэ къулыкъухэм ущылажьэмэ, гузэвэгъуэ къэхъеймэ, жэщ-махуэ имыIэу, узэрыраджэнум ухуэхьэзыру, сыт хуэдэ уи Iуэхури зэбгъэтIылъэкIыу лэжьапIэм уекIуэлIэфу щытын хуейщ. А IэщIагъэр цIыхухъухэрауэ зытегъэпсыхьар къалъытэ.

Арами абдежи ди бзылъхугъэхэм я зэфIэкI хьэлэмэтхэр нэрылъагъу щохъу. Нобэрей ди тхыгъэр зытеухуа бзылъхугъэр игури и псэри етауэ, КъЧР-м и вневедомственнэ хъумакIуэ къулыкъум илъэс 21-рэ хъуауэ щолажьэ. Ар, къулыкъум кадрхэмкIэ и къудамэм и психолог, полицэм и майор Зайчук (Къущхьэ) Людмилэ Исхьэкъ ипхъуращ. Ноби, нэгъуэщI IэнатIэфI къыхуагъэфащэми идэкъым, и Iуэхум хуэпэжу къулыкъур ехь. Людмилэ къыщыхъуащ Али-Бэрдыкъуэ къуажэм, ауэ здэпсэуари, еджапIэр къыздиухари Хьэбэзщ. Бзылъхугъэр психологием дихьэх хъуащ курыт еджапIэм щIэс щIыкIэ.

Апщыгъуэм урысыбзэмкIэ и егъэджакIуэу щыта Сидакъ Таисие еджакIуэхэм психологиемкIэ тестхэр ядригъэкIуэкIыну фIэфIт. Ар ныбжьыщIэм хуабжьу фIэгъэщIэгъуэну къыщIэкIащ. ИужькIэ, езым психологием епха тхылъхэр зыIэригъыхьэт, фIэфIу зыхигъэгъуазэт. ИкIи, IэщIагъэ къыхэхыгъуэ пIалъэм щынэблагъэм, шэчыншэу, психолог хъуну зэрыхуейр игъэнэIуащ.

И адэанэми Iуэхур къыдащтэри, а IэщIагъэм щыхуеджэну Черкесск къалэм дэт МОСУ-м щIохьэ. ЗыщIэхъуэпса IэщIагъэр зрегъэгъуэт, уеблэмэ диплом плъыжькIэ ар къеух. Ауэ, лэжьапIэ лъыхъуэн щыщIидзэм, ари Iуэху мыпсынщIэу къыщIэкIащ.

ЕджапIэхэр, сабий IыгъыпIэхэр, уней IуэхущIапIэхэр къызэхикIухьащ, ауэ псоми я штатыр ирикъуу жаIэти, игъуэтын лъэкIтэкъым. «Уи насып зыхэлъым ублэкIынукъым» жыхуаIэращи, зы махуэ гуэрым ищхьэ еджапIэм щезыгъэджа и егъэджакIуэм IуощIэри, лэжьапIэ зэримыгъуэтыр щы хуиIуатэкIэ, «мылицэм ухыхьэну дауэ уеплърэ, къозэгъынут?» къыжреIэ. Психологыу лэжьэну мурад быдэ зыщIа бзылъхугъэм икIэщIыпIэкIэ зыхуигъэзащ МВД-м.

Япэ зэпсэлъэныгъэм деж бзылъхугъэм и щIэныгъэм уасэфI къыхуащIри занщIэу ящтауэ щытащ, нобэр къыздэсым нэгъуэщI зыщIыпIи емыплъэкIауэ а зы щIыпIэм щолажьэ. Росгвардие къулыкъум хыхьэну хуейхэр зыпхыкI щIэплъыкIыныгъэхэм я нэхъыщхьэхэм ящыщщ Людмилэ и лэжьыгъэр. Ар психологыу зэрылажьэм къинэмыщIауэ, и щIэныгъэм хигъэхъуэжауэ, полиграфолог IэнатIэри 2019 гъэ лъандэрэ егъэзащIэ. Шэч хэлъкъым, полиграфием упхыкIыныр сыт хуэдэ цIыхумкIи Iуэху къызэрыкIуэкъыму, уеблэмэ узыгъэпIейтейщ. Абдеж куэд елъытащ а аппаратыр зыгъэлажьэм цIыхур къигъэпсэлъэным зэрытригъэгушхуэфым. Зэпсэлъэныгъэ егъэкIуэкIынракъым нэхъыщхьэр, атIэ абы цIыхум ехьэлIауэ къицIыхуфыну хъыбарращ.

Людмилэ жэуаплыгъэ ин ехь къулыкъум къащтэ цIыхухэм я гъащIэ блэкIар зыхуэдэу щытар, лъэныкъуэ зэхуэмыдэхэмкIэ я Iуэху еплъыкIэр наIуэ къэщIынымкIэ. Аращ абы и лэжьыгъэм жэуаплыгъэ хэлъу щIыбгъэдыхьэр. — ЦIыхур пэшым къызэрыщIыхьэм, зэрыхуэпам, и теплъэм, нэгъуэщI щытыкIэхэм ар зыхуэдэмкIэ куэд къыбжеIэххэ. Дэтхэнэри зэхуэмыдэщ, зыр псэлъэрейщ, зым къыжьэдэпшын хуейщ. ИкIи псоми бгъэдыхьэкIэ зырыз къахуэбгъуэтыпхъэщ къэбгъэпсэлъэфын папщIэ. Зым тепкъузэмэ хозагъэ, адрейм уеубзэн хуейщ, Iэмал куэдым ущыхуэкIуи къохъу. Нэхъыщхьэр къэбгъэпсэлъэнращ. Полиграфием къыбжеIэ, цIыхум пцIы здиупс лъэныкъуэхэр, — и лэжьыгъэм дыщегъэгъуазэ Людмилэ. Психологхэм я гурыгъуазэри (интуиция) нэхъ инщ.

Психологие тестхэмкIи полиграфиемкIи пылъхьэ пщIын къыхэмыкIауэ, ауэ Людмилэ и псэлъэгъум дагъуэ щыхуищI щыIэщ. Ар гъащIэ лъапIагъэхэм, зэрызищIымкIэ, и щытыкIэхэмкIэ игу иримыхь щыдилъагъу къохъу. Апщыгъуэм дежи и унафэщIым псалъэкIэ жреIэ тестхэмрэ полиграфиемрэ пхыкIами, лэжьакIуэфI мыхъункIэ шынагъуэ зэрыщыIэр. ГъэщIэгъуэнщ, апхуэдэу зэгупсыса куэдыр иужькIэ дзыхь зэбгъэз мыхъуну лэжьакIуэу къыщIокIыж. Ар Людмилэ ирепх илъэс куэд хъуауэ зы Iуэхум зэрырилажьэм, абыкIэ гъэунэхуныгъэфIхэр зэригъуэтам. Жэуаплыгъэ ин зыпылъ лэжьыгъэр зэи зэримыужэгъур, икIи гъэщIэгъуэну зэрыщытыр къыхегъэщ IэщIагъэрылажьэм. Ар полиграфымкIэ махуэ къэс цIыхуитI-щым ядолажьэ. ИужькIэ абыхэм ятеухуа тхыгъэхэр егъэхьэзырыж.

— ЦIыху къэс тхылъыщIэ къызэгуэпхам хуэдэщ. Сыт щыгъуи согупсыс «иджы сыт хуэдэу пIэрэ нобэ сызыIущIэнур?» жысIэу. Зэпсэлъэныгъэр щекIуэкIкIи гъэщIэгъуэнщ. Ауэ полиграфым сэри сыпхыкIащ, дауэ щымытми, абы узэригъэпIейтейр къызгуроIуэри зэрытезгъэуным сыпылъщ. Зэрыщытыр аращи, цIыху узэпсалъэм уэри щIэ гуэр къыпхелъхьэ. ПфIэгъэщIэгъуэн хъун гуэр уэ абы и дежи зыхыбоубыдэ. ЦIыху зэхуэмыдэхэм епсэлъэным си лэжьыгъэр гъэщIэгъуэн дыдэ ещI, — жеIэ бзылъхугъэм.

 Людмилэ лэжьыгъэ гуащIафIэ зэрыригъэкIуэкIыр жаIэ ар зыщылажьэ къудамэм и унафэщIхэм. МайорыцIэр хуэфащэу зезыхьэ бзылъхугъэр гуащIэдэкIым и ветерани хъуащ республикэм и Правительствэм, нэгъуэщI къулыкъухэм я ЩIыхь тхылъхэр и куэдщ. И лэжьэгъухэм ар фIы дыдэу къалъагъу, психологым и чэнджэщ хуэныкъуэу зыкъыщыхуагъазэр куэдыкIейщ. Хабзэхъумэ къулыкъум и лэжьыгъэм жэщ-махуэ зэримыIэм къыхэкIыу, унагъуэм ар къыщытехьэлъэ щыIэщ. Людмилэ фIыщIэ хуещI ар къызыгурыIуэ и щхьэгъусэм. И щхьэгъусэ Зайчук Александррэ езымрэ зы ищIащ я лэжьыгъэм. Ари МВД-м щылэжьащи, зэгурыIуэныгъэр яку дэлъу гъащIэ гъуэгуанэр къызэпач.

— Пэжщ, си лэжьыгъэр бзылъхугъэм нэхърэ цIыхухъухэм нэхъ ятегъэпсыхьащ. Мыбдеж ущылэжьэн папщIэ хьэл-щэн быдэ, зэпIэзэрыт уиIэн хуейщ, бэшэчу ущытыпхъэщ. Психологыу сызэрыщытым къыдэкIуэу, вневедомственнэ хъумакIуэ къулыкъум сыщолажьэри, гузэвэгъуэкIэ драджэху абыхэм сэри сыкIуэн къысхудохуэ. Куэдрэ лэжьапIэм сыкъыщIонэри сызыхущIэмыхьэхэр согъэкIуатэ, щIэплъыкIыныгъэхэр ди куэдщи, абыхэм сытолэжьыхь. Си щхьэгъусэр езыр МВД-м зэрыщылэжьам и фIыгъэкIэ, лъэныкъуэ куэдыр къыгуроIуэри, гугъу сыдехькъым. Ди хъыджэбзхэр балигъ хъуащи, Iуэхур куэдкIэ нэхъри нэхъ тыншщ, сигу мыныкъуэу къэзгъанэу сыкъыщIокIыф жэщми махуэми, — жеIэ Людмилэ. Психологиер Людмилэ лэжьапIэм деж закъуэкъым къыздыщхьэпэр, ар гъащIэм дежи екIуу къыщегъэсэбэп. ЦIыхум и щытыкIэм фIыуэ щыгъуазэ зэрыхъум и фIыгъэкIэ зэпэщIэтыныгъэхэм, зэгурымыIуэныгъэхэм къыпекIухьыф. ГъащIэми лэжьыгъэми хуэарэзыуэ щIэпсэуфри аращ.

 БОРЭНЫКЪУЭ Мадинэ