Кавказым и хъумакIуэхэм я фэеплъу

ТекIуэныгъэм и Илъэс 80-м ипкъ иту, КъЧР-м и хьэкълыкъ къулыкъум и лэжьакIуэхэм, Черкесск къалэмрэ Карачаевск къалэ округымрэ ит гимназиехэм, еджапIэхэм щеджэ еджакIуэ хэкупсэхэр ящIыгъуу екIуэлIащ Орджоникидзевскэ жылагъуэм дэт, Кавказыр зыхъумахэм я фэеплъ-Музейм.

Фэеплъ пэкIум хэтащ КъЧР-м и хьэкълыкъ къулыкъум и унафэщI Текеев Расул, абы и къуэдзэхэу Дурновэ Аннэ, Тамазэ Фатимэ, Хубиев Руслан, УФНС-м и къудамэм и унафэщIым и къуэдзэ Хьэмыкъуэ Жаннэ, къулыкъущIэхэр. КъинэмыщIауэ, Карачаевск къалэ округым и мэр Урусов Марат, УФ-м, КъЧР-м и ФСБ, гъунапкъэхъумэ Управленэм я лIыкIуэхэр.

КъЧР-м и ФНС-м и унафэщIым и къэпсэлъэныгъэм къриубыдэу, Хэку зауэшхуэм и ветеранхэм, и хэкуэгъухэм ТекIуэныгъэм и Илъэс 80-мкIэ яхъуэхъуащ: — ПщIэ зыхуэсщIу мы зэIущIэм къеблэгъахэ! Дэтхэнэми сывохъуэхъу ТекIуэныгъэм и Махуэ лъапIэмкIэ! Ветеранхэм даIущIэкIэрэ, музейхэм нэгузыужь декIуалIэкIэрэ, дэ нэхъри гукIи псэкIи зыхыдощIэ къэралым и зауэ, щIыхь тхыдэхэм яхудиIэ пыщIэныгъэр зэрыбыдэр. Дэ дыкъэкIуащ Кавказым и Клухор, Марыхъу щхьэдэхыпIэхэр зыхъума лIыхъужьхэм я фэеплъыр дгъэщыпкъэну. Нэхъыщхьэр — щIэблэр зэрытщIыгъуращ! Тхыдэ пэжыр хъумэным и мыхьэнэр къызэрымыкIуэщ, ар щIэблэм яцIыхуу къэгъэтэджыныр ди пщэрылъ пажэщ. ДяпэкIи Хэку зауэшхуэм и тхыдэр нэгъуэщIу къыщIрагъэдзыжыну зыми хуэддэнукъым, — къыхигъэщащ КъЧР-м и хьэкълыкъ къулыкъум и унафэщIым, УФ-м и ФНС-м и «Дызэкъуэтмэ, сытри тхузэфIэкIынущ!» къыхуеджэныгъэр и къэпсэлъэныгъэм и лъабжьэу.

Абы къыдэкIуэу, Текеев Расул къыхигъэщащ УФНС-м и лэжьакIуэхэм пщIэшхуэ зэрыхуащIыр дядэжьхэм къытхалъхьа хэкупсагъэм. Гу лъитащ я лэжьакIуэхэм я бынхэр СВО-м зэрыщыIэм, фашизмэм зэрыпэщIэтым, я зы лэжьэгъу ныбжьыщIи абыхэм зэращыщым. ИкIи, пэкIум щыIуащ а къулыкъущIэм и аудиохъуэхъур, зыхуэгъэзэныгъэр. «Дэ дыпэщIэтщ нацизмыр дгъэкIуэдыным, фашизмыр щымыIэжыным къарууэ диIэр идохьэлIэ, икIи, ди ветеран лъапIэхэ, фэ къыщIэвдзауэ щыта Iуэхур дэ зэдгъэхъулIэнущ. Бийр зэхэткъутэнущ, шэч хэмылъу! Дэ дыздэщыIэм — текIуэныгъэри щыIэщ!» — къыхигъэщащ СВО-м щыIэ къулыкъущIэм. «Дызыщыпсэу зэманым фашизмэр изыгъэкIуэтауэ щыта совет зауэлIым и щIыхьыр ягъэлъэхъшэну куэд хущIокъу. ТекIуэныгъэшхуэм и мыхьэнэр хаутэну пылъщ, абыкIи лэжьыгъэшхуэ ирагъэкIуэкI. Ауэ, дэ зэи къэдгъэхъунукъым апхуэдэ мыхъумыщIагъэр, зыми щыдгъэгъупщэнукъым ди лIыхъужьхэр, дуней хъурейм мамырыгъэр щытепщэ зыщIахэр, — щыжиIащ и къэпсэлъэныгъэм КъЧР-м и УФНС-м и унафэщIым и къуэдзэ Тэмазэ Фатимэ.

КъинэмыщIауэ, абы ныбжьыщIэхэм ягу къигъэкIыжащ ди хэгъуэгум нэмыцэ зэрыпхъуакIуэхэр щитам, 1942 гъэм и бадзэуэгъуэм щегъэжьауэ 1943 гъэм и щIышылэ мазэм нэгъунэ, ди щIыналъэ цIыкIум хэщIыныгъэу цIыху мини 9 зэригъуэтар.

ЩIалэгъуалэр къыхуриджащ фашизмэм къихьа апхуэдэ хэщIыныгъэхэр зэи зыщамыгъэгъупщэну, лIыгъэ яхэлъу Хэкур зыхъума ди лIыхъужьхэм къагъэлъэгъуа псэемыблэжыныгъэр ягу ирамыгъэхуну, лIыхъужьхэм я щапхъэр ягъэщыпкъэу, фашизмым гъуэгу езымыта зауэлI хахуэхэм яхуэфащэу щытыну. — КъытщIэтаджэ щIэблэм ди къэралым и тхыдэр фцIыхун хуейщ, абы и ехъулIэныгъэхэм фригушхуэу, абы сыт хуэдэ уасэ щIатами къывгурыIуэрэ пщIэ хуэфщIу. Апщыгъуэращ мамырыгъэмрэ щхьэхуитыныгъэмрэ уасэ щиIэнур…

Фашистхэм къарууэ яIэр ирахьэлIэт ди бгы къырхэмкIэ Щачэ и Iэхэлъахэм, «Красная Поляна» щIыпIэм нахусыну. Ауэ, нэмыцэдзэм и мурадхэр къайхъулIакъым, совет зауэлIхэм яхэлъа хахуагъэм ахэр къригъэкIуэтащ, зэхакъутащ.

Iэмал иIэкъым ди блэкIар зыщыдгъэгъупщэну, къэкIуэну дахэ дыухуэн папщIэ.

Дэтхэнэми ди пщэрылъ нэхъыщхьэщ Хэкур тхъумэныр, — апхуэдэ псалъэхэмкIэ ныбжьыщIэхэр хэкупсэ-лъэпкъыпсэу къэтэджыным къыхуриджащ УФНС-м и зы къудамэм и унафэщIым и къуэдзэ Хьэмыкъуэ Жаннэ.

КъинэмыщIауэ, Жаннэ ныбжьыщIэхэр щигъэгъуэзащ Iуэхугъуэ гъэщIэгъуэныщэм хэтыну дэтхэнэми лъэкIыныгъэ зэраIэм. — 2006 гъэм Урысей Федерацэм и Президентым и фIыщIэкIэ, лъэкIыныгъэ къызэ-

рымыкIуэ хэти къытхукъуэкIащ зауэ архивхэм дылъэIэсыну, дыхэлэжьыхьыну. Ар узыфIэмыкIыжын лэжьыгъэщ. Абы и фIыщIэкIэ, иджы дэтхэнэми къилъыхъуэфынущ и Iыхьлым, хэкуэгъум, лъэпкъэгъум, Дзэ Плъыжьым и дэтхэнэ зауэлIми зауэ гъуэгу хьэлъэхэр здикIуа, щIыхь куэдкIэ гъэнщIа и

гъуэгуанэм ехьэлIа хъыбархэр, ипэкIэ зэхуэщIауэ щытахэр.

Си щхьэкIэ, нобэр къыздэсам зи хъыбар ямыцIыхуа, Хэку зауэшхуэм щыгъуэ хъыбарыншэу кIуэдауэ ялъытэу щыта зауэлI мини 7-м щIигъу къэслъыхъуэжагъэххэщ. Абыхэм ящыщу минищыр — Къэрэшей-Черкес хэгъуэгум щыщщ. Иджыри лIыхъужь мини 9-м щIигъу ди хэгъуэгум щыщу къэлъыхъуэжыпхъэщ, дэтхэнэми хуэфащэ щIыхьымрэ пщIэмрэ едгъэгъуэтыжын хуейщ. Фыкъыхузоджэ а хэкупсэ лэжьыгъэм фыкъыхыхьэну, — къыщIигъужащ Хьэмыкъуэ Жаннэ.

Апщыгъуэми, а лъыхъуэныгъэ лэжьыгъэр къызэрызэригъэпэщымкIэ, зэрыригъэкIуэкIымкIэ бгъэдэлъ Iуэху зэхэщIыкIым нэгъэсауэ щIэблэр щигъэгъуэзащ.

ПэкIум я псалъэ щыжаIащ УФНС-м и лэжьакIуэхэу НэкIухъу Эмилие, Иуан Родион сыми. Абыхэм я къэпсэлъэныгъэхэр хуэунэтIауэ щытащ тхыдэ щIэиныр хъумэным, сабийхэр хэкупсэу къэгъэтэджыным, къэралым къыщIэтаджэ щIэблэмкIэ абыхэм мыхьэнэшхуэ зэраIэм. Мыбдеж щыIуащ къэрал хьэкълыкъ инспектор Чотчаевэ Аллэ екIуу игъэзэщIа «Синий платочек» зауэ уэрэдри… Къэпсэлъэныгъэхэр зэфIэкIа нэужь, пэ-

кIум хэтахэр яхуэщыгъуащ Хэку захуэшхуэм зи гъащIэр щIэзытахэм, Кавказым и щхьэдэхыпIэхэр зыхъума зауэлI 249-рэ здыщIэлъ фэеплъ сыным удз гъэгъахэр щагъэтIылъащ, музейм зыщаплъыхьащ.

Зыгъэхьэзырар АБИДОКЪУЭ Люсанэщ