Зи гуащIэр уасэншэ

«КАРАЧАЕВО-ЧЕРКЕСИЯ» ГТРК-м лъэпкъыбзэхэмкIэ и программэхэм я Къулыкъум и режиссёр СИДАКЪ Иринэ Хьэзрэт и пхъур ди хэгъуэгум и телевиденэм зэрыщылажьэрэ илъэс куэдыфI хъуами, мы бзылъхугъэ губзыгъэм и гуащIэм щыгъуазэр нэхъ набдзэгубдзаплъэ дыдэхэращ. АтIэ, тележурналистикэм хэт пэтми, Иринэ сыт щыгъуи нэIурыту утыку къихьэхэм, телевиденэм щытлъагъу зэпытхэм ящыщкъым. А IэщIагъэрылажьэм и гуащIэр нэхъыщхьэу зэпхар творческэ-техническэ Iэмалхэр, лэжьыгъэм и къызэгъэпэщыныгъэхэращ. Иринэ игъэзащIэ Iуэхум творческэ бгъэдыхьэкIэр къыгуэпх мыхъуну епхащ.

Телевиденэм щылажьэ режиссёрыр — теленэтын псомкIэ жэуаплыгъэр зэрыщыту зыхь унафэщIщ, ирехъу ар эфир занщIэ, трансляцэ, зэпсэлъэныгъэ, очерк е нэтын щхьэхуэ. Режиссерым къызэрегъэпэщ студием щекIуэкIыну лэжьыгъэр, сценариер зэрагъэзащIэр и нэIэм щIэтщ, техыныгъэр езыгъэкIуэкI гупым, абы хэт цIыхуу хъуам ягъэзэщIэн хуей къалэнхэр къызэригъэпэщыныр и пщэрылъщ.

Апщыгъуэми, телевиденэм деж, дауи, псом я нэхъыщхьэжу щытыр, лэжьыгъэм и техническэ къызэгъэпэщыныгъэм, эфирым икIыну нэтыным и кIэухыу щытыным и фIагъращ. АбыхэмкIэ жэуаплыгъэр зэуэ зыхьыр режиссёр къудамэращ, къулыкъуращ. Журналистым игъэхьэзыра нэтыныр сыт и лъэныкъуэкIи зэнэгъэсауэ жылагъуэм, лъэпкъхэм я пащхьэ илъхьэныр зи жэуаплыгъэр, зи пщэрылъ хъужыр режиссёр IэнатIэ гугъур зыгъэзащIэращ. ИкIи, а IэнатIэм икъукIэ фIагъ хэлъу бгъэдэтщ, зи цIэр режиссёр IэкIуэлъакIуэу зыгъэIуа ди лъэпкъэгъу пщащэр. Зэуэ жытIэнщи, Сидакъ Иринэ режиссёр IэнатIэм хуеджащ, а IэщIагъэмкIэ и щIэныгъэм щыхигъэхъуащ Москва къалэм, 2005 гъэм телевиденэмрэ радиомрэ я лэжьакIуэхэм я щIэныгъэм здыхагъахъуэ Институтыр «Режиссура» программэмкIэ къиухащ.

Ари къыхэдгъэщынщи, Иринэ и япэ IэщIагъэкIэ егъэджакIуэщ. 2002 гъэм урысыбзэмрэ урыс литературэмрэкIэ егъэджакIуэ IэщIагъэр щызригъэгъуэтауэ щытащ Алиев У. и цIэр зезыхьэ КъэрэшейЧеркес къэрал университетым. Сидакъ Иринэ гъатхэпэм (мартым) и 9-м, бзылъ хугъэхэм я Къэралыбэ махуэщIым къыкIэлъыкIуэ махуэм Хьэбэз къуажэм къыщыхъуащ. ИкIи, ищхьэ филологическэ щIэныгъэ зыбгъэдэлъ пщащэм и щIэныгъэм зэрыхигъэхъуа, зыхуеджэжа творческэ IэщIагъэ гъэщIэгъуэнымкIэ 2002 гъэм и гуащIэдэкI лэжьыгъэм щригъэжьащ «КарачаевоЧеркесия» ГТРК-м, лъэпкъыбзэхэмкIэ программэхэм я Къулыкъум и режиссёру. ИкIи, а илъэс 23-м къриубыдэу, Иринэ зыкъигъэлъэгъуащ къызэрымыкIуэ жэуаплыгъэрэ творческэ къыщIэдзапIэрэ зыбгъэдэлъ лэжьакIуэу. И гуащIэр щригъэжьа япэ махуэхэм щыщIэдзауэ и гур жыджэру хэпщIащ и IэщIагъэм гъэщIэгъуэну хэлъыр къитIэщIыну, зригъэщIэну, къигъэсэбэпыну. Сидакъ Иринэ – телевиденэ жанр псоми я режиссёрщ.

Апхуэдэщ: хъыбарегъащIэ, аналитическэ, авторскэ, нэгузыужь программэхэр, документальнэ нэтынхэр, нэгъуэщI лъэныкъуэгъазэхэри. Дэтхэнэми гугъу демыхьу хозагъэ ди лъэпкъэгъу режиссёр IэпщIэлъапщIэр. IэщIагъэ зэхэщIыкI ин бгъэдэлъу абы къызэрегъэпэщ икIи ирегъэкIуэкI эфир занщIэхэри, хъыбархэр игъэкIынри, телевизионнэ программэ лIэужьыгъуэхэри, шоу, зэпсэлъэныгъэ утыкушхуэхэри. Зи IэщIагъэм фIыщэу хэзыщIыкI режиссёр IэпщIэлъапщIэм дзыхь хуащI программэ нэхъ хьэлъэ дыдэхэм елэжьыну икIи ахэр щызэхилъхьэкIи, Иринэ зэи хъукъым Iэпэдэгъэлэлу и лэжьыгъэм щыбгъэдыхьэ. Ар хуабжьу зэщIэкъуащ, творческэ и лъэныкъуэкIи зыужьыныгъэ зыбгъэдэлъщ, псом нэхърэ нэхъыщхьэжыр аращи, хэлъ жэуаплыгъэр лъагэщ. Арыншэуи хъунукъым. А псоми я щыхьэту, илъэс куэд хъуащи, хэгъуэгум щекIуэкI сыт хуэдэ хэхыныгъэ компанэми ехьэлIауэ телевиденэм икI нэтынхэм, программэхэм Иринэ я режиссёрщ. А лэжьыгъэр пылъхьэншэу зыгъэзащIэ IэщIагъэрылажьэм и цIэр зэкъым къызэрыхагъэщар КъЧР-м и ХэхакIуэ комиссэм и ФIыщIэ тхылъкIэ.

эуаплыгъэ нэс, къызэгъэпэщакIуэ хьэл-щэныфIхэр зыхэлъ, сыт хуэдэ лэжьыгъэми творческэу бгъэдыхьэ Иринэ апхуэдэ и Iуэху щIэкIэхэм я фIыщIэкIэ нэгъуэщI щIыхь лъаги къыхуагъэфэщащ. 2013 гъэм щегъэжьауэ ар — еджакIуэхэр зыхэт «Умники и умницы Карачаево-Черкесии» республикэ телевизионнэ олимпиадэм и телепроектым и режиссёрщ. Мы пщащэ гурыхуэм хузэфIокI и къулыкъу пщэрылъхэр нэхъусауэ зэригъэзащIэм къыдэкIуэу, нэтыныр здекIуэкIым дэтхэнэ къулыкъум и лэжьыгъэри и нэIэм щIимыгъэкIын, ар езыгъэкIуэкIхэм, тезых операторхэм, звукорежиссёрхэм, техническэ къулыкъухэм а зы пIалъэм къриубыдэу япыщIауэ ядэ лэжьэн. IэпщIэлъапщIагъ хэлъу режиссёр пультыр зэрызэригъакIуэм къыдэкIуэу, Сидакъ Иринэ телевиденэм къыщагъэсэбэп, видеомонтаж зыщI программэ псоми фIыщэу хецIыхукI, езы дыдэр иролажьэ. Абы ипкъ итуи, зыгуэркIэ хуэныкъуэ хъумэ, видеомонтаж зыщI операторым и пщэрылъыр нэгъэсауэ игъэзэщIэфынущ. Абы къегъэлъагъуэ Иринэ Iуэху зэхэщIыкI лъагэ зыбгъэдэлъ режиссёру зэрыщытыр, зытелажьэ лъэныкъуэм фIыщэу зэрыхищIыкIыр, ягъэхьэзыр программэ къэс творческэ бгъэдыхьэкIэ щхьэхуэ, езым и еплъыкIэ зэрыхуиIэр. Режиссёр лэжьыгъэм къинэмыщIауэ, Иринэ езы дыдэм игъэхьэзырыжа автор проект зыбжанэ иIэжщ, адыгэбзэмкIэ къудамэм и сабий программэм и зы рубрикэр иригъэкIуэкIыу щытащ. ИкIи, а IэщIагъэрылажьэм и телевизионнэ лэжьыгъэ куэд фестивалхэм, зэпеуэхэм щагъэлъэгъуащ, уасэ ин къыщыхуащIащ. Псалъэм и жыIэгъуэкIэ, адыгэ усакIуэ, тхакIуэ, журналист цIэрыIуэ Гъуэщокъуэ Хъусин илъэси 100 щрикъуам и фэеплъу, 2013 гъэм телевиденэм икIа «Народу я отдал заветную песнь…» нэтыным и режиссёр лэжьыгъэм Саугъэт щхьэхуэ къыхуагъэфэщауэ щытащ Ищхъэрэ Кавказым документальнэ кинохэмрэ телевизионнэ автор программэхэмрэкIэ «Кунаки» зи фIэщыгъэцIэ е 7-нэ зэIуха фестивалым.

А лэжьыгъэ дыдэр Уфа къалэм щекIуэкIа, лъэпкъ вещанэмкIэ «Голос Евразии» Урысейпсо фестивалым и финалми икIащ. КъинэмыщIауэ, 2022 гъэм Дагъыстаным щызэхэта, лъэпкъ вещанэмкIэ «Голос Евразии» Урысейпсо фестивалым режиссёр Сидакъ Иринэ и лэжьыгъитIым саугъэт лъагэхэр къыхуагъэфэщащ. Апхуэдэу, «Лучшая программа для детей и юношества» номинацэмкIэ «Страна детства» телевизионнэ программэм саугъэт нэхъыщхьэр къылъысащ; «Народные приметы черкесов» программэр фестивалым и саугъэт ЩхьэхуэкIэ къыхагъэщауэ щытащ. Режиссёр Сидакъ Иринэ и лэжьыгъэм хуиIэ бгъэдыхьэкIэ нэхъусар къыхалъытэкIэрэ, телевиденэм зи гуащIэ щызыгъэтIылъ IэщIагъэрылажьэм и лэжьыгъэ уасэншэр зэкъым фIыщIэ нагъыщэхэмкIэ къызэрыхагъэщар. Абыхэм ящыщщ ВГТРК-м и ФIыщIэ, ЩIыхь тхылъхэр, къулыкъу, правительствэ нагъыщэхэр. Хэгъуэгум и зыужьыныгъэм хуищI хэлъхьэныгъэм къыпэкIуащ 2022 гъэм къыхуагъэфэща «100-летие образования Карачаево-Черкесской Республики» медалыр. Ауэ, псом нэхърэ нэхъыщхьэжу щытыр укъызыхэкIа лъэпкъым и пащхьэ къыщыплъэща фIыщIэращи, абыкIи Иринэ и щIыхьыр къыхалъытащ.

Режиссёр нэхъусам и цIэр къраIуащ Къэрэшей-Черкесым и Адыгэ Хасэм и ФIыщIэ тхылъымкIи. ЦIыхум и IэпщIэлъапщIагъыр къэзыгъэлъагъуэр абы IэдакъэщIэкIхэрщ, и гуащIэрщ. Телевизионнэ журналистикэм, режиссурэм фIагъ лъагэ зэхэщIыкI хузиIэ Иринэ и лэжьыгъэм къыхуихь ехъулIэныгъэхэр къызыпэкIуэр зыщ — зытелажьэ Iуэхур фIыщэу зэрилъагъуращ, гуапэу жылагъуэм зэрыхэтращ, нэгъэсауэ и Iуэху зэригъэзащIэращ. Зэкъым лэжьыгъэ и лъэныкъуэкIэ, телевиденэм зэпсэлъэныгъэ щезгъэкIуэкIыну Иринэ сызэрырихьэлIар. КъызэрымыкIуэу зэтеубыдауэ, зи лэжьыгъэм пылъхьэншэу хэзыщIыкIыу, гумызагъэу сыт щыгъуи езым къелъыта Iуэхур зэфIех. Гупсысэ куу зыбгъэдэлъ IэщIагъэрылажьэ нэсщ, «и IэщIагъэ дыдэм иролажьэ» зыхужаIэхэм ящыщщ, и псалъэм сыт щыгъуи пщIэ иIэщ. Апхуэдиз фIагъ уи лэжьыгъэкIэ пхэлъыныр уасэншэщ. Абыхэм Iэмал имыIэу къапэкIуэнущ ефIэкIуэныгъи, ехъулIэныгъи. Си гуапэу сыхуохъуахъуэ си лэжьэгъу, пщIэ зыхуэсщI Сидакъ Иринэ бзылъхугъэхэм я махуэщI лъапIэмкIэ! Урысей, хэгъуэгу, адыгэ журналистикэм, лъэпкъ щэнхабзэмрэ гъуазджэмрэ я зыужьыныгъэм илъэс куэд хъуауэ хуэпщI хэлъхьэныгъэр уасэншэщ, адыгэ лъэпкъыр уэркIэ мэгушхуэ. Дуней псом щикъухьа адыгэхэр зэрыгъэцIыхунымрэ зэпыщIэнымрэ хуэбгъэтIылъ гуащIэр инщ. Уи лъэпкъым ифI бгъэIуным псэемыблэжу утолажьэ, уи IэщIагъэмкIэ ббгъэдэлъ зэчий лъагэм лъэпкъыр ироин, иробжьыфIэ! Тхьэм нэхъри уригъэфIакIуэ, си лэжьэгъу! Насып, гукъыдэж ущымыщIэу, уузыншэу, фIыуэ плъагъухэм уи гур хагъахъуэу, творческэ ехъулIэныгъэхэри къобэкIыу Тхьэм уигъэлажьэ икIи уигъэпсэу, Иринэ!