«Тщыгъупщэкъым, дрогушхуэ!»

Гъатхэпэм и 6-м Беслъэней къуажэм фэеплъ пэкIу щызэхэтащ, зауэ операцэ хэхам зи къулыкъу пщэрылъ щызыгъэзащIэу хэкIуэда КЪАРДЭН Рустам, МЫРЗЕЙ Мухьэмэд, ЕМЗЭГЪ Рэмэзан, УНЭЖХЭ Аслъэн, Ислъам, Щэмил сымэ я цIэкIэ. Зи псэугъуэ дахэу, игъуэнэмысу адыгэ лъэпкъым тхэкIыжа щIалихри я псэ пытыхун тетащ къыхаха зауэлI гъуэгум, щыпкъэу, хахуэу ягъэзэщIащ Хэкум къахуигъэува къалэнхэр.

Ленинград блокадэм къыдаша сабийхэр беслъэнейдэсхэм къызэрырагъэламрэ зэрапIамрэ папщIэ къуажэкум деж адыгэ анэм и фэеплъу щыт мывэ сыным и пащхьэм фэеплъ пхъэбгъу къызэриувар плъагъуныр гуузщ. Абы ди лъэпкъэгъу щIалэхэм я сурэтхэр тетщ зауэлI фащэхэр ящыгъыу, илъащIэкIэ я цIэхэр, къалъэща къэрал зауэ нагъыщэхэр къыхэIущIыкIащ.
Беслъэнейдэсхэм я гуауэр дагуэшыну, зауэм хэкIуэдахэм пщIэ хуащIыну пэкIум къеблэгъащ УФ-м и Федеральнэ ЗэІущІэм ФедерацэмкІэ и Советым Къэрэшей-Черкесым къыбгъэдэкIыу хэт сенатор Къэзэнокъуэ Кърым, КъЧР-м и Iэтащхьэмрэ и Правительствэмрэ я Администрацэм и унафэщIым и къуэдзэ Астэжь Франческэ, Хьэбэз муниципальнэ район администрацэм и Iэтащхьэ Жу Тимур, хэгъуэгум и военком Белобородов Сергей, Беслъэней къуажэ администрацэм и Iэтащхьэ Тхьэгъэпсэу Гарри, къуажэм и Iэтащхьэ ЗекIуэ Мухьэмэд сымэ.
Къуажэм и Iимам Чырбыж Мухьэмэд къызэхуэсахэм дыуэ яригъэщIа нэужь, фэеплъ пхъэбгъур къызэIухынымкIэ щIыхь зыпылъ къалэныр хуагъэфэщащ Къэзэнокъуэ Кърым, Астэжь Франческэ, Жу Тимур, ЗекIуэ Мухьэмэд сымэ.
А махуэм и нэпс къемыкIуауэ зы нэрыбги плъагъунутэкъым, зи бын зыфIэкIуэдахэрати, къалъэIэса гуIэгъуэм и нэщIэбжьэ дэхыгъуейр я нэгум къызэрищыр щалъагъукIэ, нэгъуэщI щIыпIэ къикIахэр, яхуэмышэчу, ягу къызэфIэзэрыхьурэ IукIуэтт.
ЗэуапIэм зи гъащIэр щызыта ди щIалэхэм я унагъуэхэр, Iыхьлыхэр, хьэблэгъухэр, ныбжьэгъухэр пэкIум и хьэщIэ нэхъ лъапIэу щытащ. Мы фэеплъ пхъэбгъур здэщыт щIыпIэр абыхэм я дежкIэ уасэ зимыIэщ, ар Хэкум и хьисэпхэм щIэбэну зи щхьэ зыгъэтIылъа я къуэхэм, щхьэгъусэхэм, къуэшхэм яхэлъа лIыгъэм теухуа гукъэкIыжхэр къыздыпхуэушыжщ. Шэч хэлъкъым, мы щIыпIэр къуажэдэсхэм тхьэелъэIупIэ зэрахуэхъунум, быным хуащI фIылъагъуныгъэмрэ хуаIэ гушхуэныгъэмрэ яхуихъумэу.
— Къэралри республикэри Беслъэней щыщ ди щIалэхэм ирогушхуэ лIыгъэшхуэ зэрахьэу зауэ операцэ хэхам зэрыщыIам папщIэ. Хуабжьу дигу къоуэ я унагъуэхэм псэууэ къызэримыхьэжар, ар дэркIэ хэщIыныгъэшхуэщ. Ди хэгъуэгум щыщ адыгэхэм нобэ щхьэIэтыгъуэ драгъахуэ Урысей Федерацэр зыхэхуа гузэвэгъуэм — СВО-м къулыкъу щызыхь зауэлI пэрыту зэрыщытхэм папщIэ. Зи Хэку зыхъумэжыфхэр диIэну дыхуеймэ, дяпэ къытщIэтэджэну щIэблэхэр абыхэм ядэплъейуэ дгъэсэн хуейщ, — жиIащ Жу Тимур къыщыпсалъэм.
Къызэхуэсахэр дакъикъэкIэ щымри, фэеплъ пхъэбгъум и лъабжьэм удз гъэгъахэр щагъэтIылъащ, иужьым щэнхабзэмкIэ Унэм псори ирагъэблагъэри, зауэлIхэм ятеухуауэ ягъэхьэзыра нэтын гуапэм ирагъэплъащ.
Унэж Эммэ: «Рустам щIалэ Iущ цIыкIуу, гужьыдэгъэкIыу щытащ. А здэкIуам зы фIы гуэр щыIэмэ, Тхьэм къылъигъэс. Псори дыхуэарэзыщ. Зауэ операцэ хэхам дымыцIыхуу кIуэщ. Ди жагъуэ зэрыхъущи, и гъащIэр къызэпыуда хъуащ. Езыми, адрей хэкIуэдахэми жэнэтыр увыIэпIэ яхурехъу. Уэ ди Тхьэ, мы зауэр щIэх егъэухи, зи бын лъэужьыншэу къэнахэми фIыкIэ ягъэIуэтэж, дэ дызэрыгуIэм хуэдэу умыгъэгуIэу я пащхьэ къишэж».
Мырзей СулътIан: «Мухьэмэд си шынэхъыжьым и щIалэщ. Сабий IэфIу диIащ. Гум хыхьэпащ зауэм зэрыхэкIуэдар. Псоми зэращхьэпэнрат зэригъэзахуэр, гурыхуэт, жыджэрт, къызыхэкIа лIакъуэм и фIыр япэ иригъэщт, и унагъуэр, и ныбжьэгъухэр игъэгушхуэт, абыхэм гуапэу яхущытт».
Унэж Мухьэдин: «Аслъэн щыцIыкIу лъандэрэ жыIэщIэу, гулъытэ иIэу къэхъуащ. Зи, и Iэпкълъэпкъыр псыхьынымрэ тхылъ еджэнымрэ фIэкIа и Iуэхутэкъым. Сыт хуэдэ темэ къомыгъэхъейми, узэреупщIам и жэуап къыуитыфынут. «Дадэ, сыткIэ сыпщхьэпэну, сыткIэ сыбдэIэпыкъу ну» жиIэу ди адэ тхьэмыщкIэм и ужь итт.
Унэж Умар: «Си адэ Унэж Ислъам цIыху щабэт икIи хахуагъэ зыхэлът. Аращ ар Хэкум ифI ихъумэн папщIэ зауэ операцэ хэхам щIыхыхьар. Донецк лъэныкъуэмкIэ щыIащ 2024 гъэм и щIышылэ мазэм щегъэжьауэ. Сэ сощIэж, гъуэгу техьэн ипэ, быным зыкъытхуигъазэу къыджиIа псалъэхэр: «Фымышынэ, псори хъарзынэщ, фи анэр зэрыфхъумэным фыпылъ». Зы пщэдджыжьи дэкIтэкъым къысхуимытхыу».
Уэхъутэ Фатимэ: «Унэж Щэмил си дэлъхум и къуэщ. Ди деж къакIуэ зэпыту, Iуэхугъуэ гуэр къэтIэтмэ, зыкъытщIимыгъакъуэу къанэтэкъым. Курыт, ищхьэ еджапIэхэр ехъулIэныгъэ иIэу къиухащ. СВО-м доброволецу кIуауэ зэрыжаIэр щызэхэтхым, Тхьэм делъэIуащ узыншэу къытхуихьыжыну, арщхьэкIэ, хъуакъым, мазэ заул нэхъ темыкIауэ ди сабийр хэкIуэдащ».
Емзэгъ Зуридэ: «Рэмэзан и гугъу пщIы пэтми пхуэухынкъым абы и щIалэфIагъыу щытар, цIыхугъэу хэлъар. Езыр адэ-анэкIи, Iыхьлы-IэулэдкIи, ныбжьэгъукIи фIыт. И бынкIэ, и щхьэгъусэкIэ абы хуэдэ щыIакъым жыпIэмэ, ущыуэнукъым. Зы махуэ гуэрым хъыршын згъажьэу хьэкум сыздыкIэрытым, сигу къридзащ: «Мыр Рэмэзан къытехуэу ишхамэ аратэкъэ». Ар жысIа къудейуэ, «Ей!» жэуэ зыгуэр къызэгуоуащ, сыкъызэплъэкIамэ, Рэмэзан бжэщхьэIум тетщ. Си гум зиIэту, сыгуфIэу езгъэблагъэри, анэм быныр зэригъашхэм хуэдэу згъэхьэщIащ. Сщымыгъупщэжын гукъэкIыж къысхуигъэнащ, Тхьэм здэкIуам щигъэтынш».

Мы зэкIэлъыкIуэу къеттхэкIа гукъэкIыж псалъэхэр Беслъэней къуажэм дэт щэнхабзэмкIэ Унэм и лэжьакIуэхэм зэхагъэува нэтыным къитхащ. Фэеплъ пхъэбгъум тет щIалэхэм ятеухуауэ Iыхьлыхэм жаIэжым уи гу лъащIэр ехуз, гъащIэм и кIэщIагъыр нэхъ быдэу зыхыуегъащIэ, фIы щIэным, зэхуэгумэщIэным укъыхуреджэ…
ЛЫХЬ Тимур