ЛIЫГЪЭР щIэблэкIэрэ зэIэпах

Хэку зауэшхуэр джэрпэджэжу ди тхьэкІумэхэм къиІуэм хуэдэщ зауэм хэтахэм, хэкІуэдахэм, хъыбарыншэ хъуахэм къащІэтэджа щІэблэм адэхэм, адэшхуэхэм, дадэжьхэм я фэеплъыр яхъумэу щыплъагъукІэ. Ар икІи гуапэщ икІи гур зыхузщ. Гуапэщ фэеплъыр зэрымыужьыхымкIэ, гуауэщ ар зытеухуа зауэлІхэр, Хэкум, лъэпкъым и къуэ хахуэхэр нобэ къызэрытхэмытыжымкIэ. Сыт пщІэн, атІэ, апхуэдэщ фэеплъым и къалэныр: ящымыгъэгъупщэн, зыхуэфащэм и пщІэр егъэгъуэтыжын!

ЖУМАЙ Хьисэ Батыр и къуэр 1895 гъэм къэхъуащ. Зауэр къыщежьа и гуащІэгъуэ дыдэм, 1941 гъэм, япэ сатырхэм яхэту дашахэм ящыщщ. Ипэхуным хьет жригъэІэу, псэемыблэжу бийм пэщІэтащ. 1942 гъэм и дыгъэгъазэм Хьисэ хъыбарыншэу кІуэдащ. Лъыхъуэныгъэ, щІэупщІэныгъэ лэжьыгъэ мащІэкъым лъэпкъым, жылагъуэм иригъэкІуэкІар, ауэ нобэр къыздэсым зыри къэхута хъуакъым, зауэлІым и лъэужьи къэунэхуакъым.
— Тхьэм игъэпсэу Хьэмыкъуэ Жаннэ, мащІэрэ къыддэлэжьакъым, къару куэди ирихьэлІащ ди адэшхуэр къигъуэтыжыным, ауэ…
КъуитІрэ пхъуиплІрэ къыхуэнащ пасэу зи щхьэгъусэр зыфІэкІуэда ди нанэм. Быным я нэхъыжьыр си адэрати, зауэм къыхэмыкІыжа и адэм и пІэм иуващ, унагъуэр зыхуэныкъуэ хуэгъэзэнри, къехьэлІэнри, къэлэжьынри пасэу къытегъэщІауэ. ЗэраІуэтэжымкІэ, ди адэшхуэр къарууфІэу, лІы зэкІуж дахэу щытащ. Езыр шууей бэлыхьт икІи шы зехуэныр фІы дыдэу илъагъу и ІуэхущІафэу псэуащ, — къыддогуашэ Жумай Хьисэ и къуэрылъху Гъуэщокъуэ Мадинэ.
Хьисэ хъыбарыншэу зауэ дыджым ихьами, и цІэр кІуэдакъым икІи зэгуэрми кІуэдынукъым къыщІэхъуа щІэблэ хъарзынэм и дуней тетыкІэм, и ІуэхущІафэхэм тепщІыхьмэ. И бынхэр лъэпкъым, жылагъуэм и цІыху щыпкъэу къызэрытэджам щапхъэ трахащ абыхэм къащІэхъуэжа бынхэм. Абыхэми дэтхэнэми и увыпІэ гъащІэм щиІыгъщ, щІэблэ хъарзыни къащІэтэджащ.
Хьэбэз къуажэм щыпсэу Гъуэщокъуэ Мадинэ къапщтэмэ, СВО-р къызэрежьэрэ и къуэ нэхъыжьыр хэтщ, офицерщ. ЩІалэм и цІэ итІуэну, дытетхыхьыну дыхуэпабгъэ щхьэкІэ, езым и зауэ къалэнхэмрэ пщэрылъхэмрэ апхуэдэщи, хэІущІыІу тщІы хъунукъым. Арами, ди гуапэщ къыхэдгъэщыну: адыгэ щІалэм и цІэ жаригъэІэу, и Іуэху зехьэкІэкІэ гулъытэ зыхуригъэщІу, зэуапІэм щыхахуэу, и нэІэм щІэтхэмкІэ гу щабэу, къэрал политикэр тыншу къыгурыІуэу, командованэм и щытхъу къилэжь зэпыту СВО-м хэтщ.
Зи унэ имыс, зи пІэ хуабэ имыгъуалъхьэ ди зауэлІхэм дэІэпыкъуныгъэ ягъэгъуэтын псапащІэ ІуэхухэмкІэ Мадинэ хуабжьу жумартщ. Абы къыщымынэу, и къуэрылъху цІыкІухэр ену щІегъэдэІу хахуагъэм, хэкупсагъэм я дерсхэм. Ахэр цІыкІухэм зэрызыхаубыдэр щынэрылъагъущ и къуэ нэхъыщІэм ипхъу цІыкІу Амилие деж. А шырращ сурэтым щыфлъагъур. Хэку зауэшхуэм хэта и дадэжьым и сурэтыр хуэсакъыпэу сабийм зэриубыдам гу лъыботэ. И дадэшхуэр зэгуэрми имылъэгъуами, а цІыкІум и пкъым хэтщ унагъуэм ис нэхъыжьхэм зыщІагъэдэІуа, Жумай Хьисэ и лІыгъэ, и шыфэлІыфэ хъыбархэр. И сабий акъыл цІыкІум иджыри тынш дыдэу хузэмыгъэзахуэми, ар зэрыгушхуэн Іуэхуу зэрыщытыр хьэкъыу зыхещІэ. Апхуэдэщ къызэрежьэр хэкупсэ, лъэпкъыпсэ гъэсэныгъэр езыри, ар зыхэлъращ Хэкум и цІыху щыпкъэ къызыхэкІыр. ЩІэблэкІэрэ зэІэпах зауэм и лІыхъужьхэм, Хэкум, лъахэм я тхыдэм и хъыбархэр.
Гу зылъытапхъэщи, Амилие цІыкІу зыщыпсэу уэрамми лІыгъэм и хуэмэбжьымэ къыщІихуащ: Хьэбэз къуажэм щыщ, Хэку зауэшхуэм хэта, нэмыцэм лыузыншэу яІэщІэкІуэда партизан хахуэ Лъыс Зурят и уэрамращ ар. Унагъуэм я куэбжэми кІэрылъщ адыгэм ипхъу хахуэм и сурэтыр. АтІэ, апхуэдиз щапхъэфІым къыщІэтаджэ щІэблэр пщэдей балигъ гъащІэм лъэ быдэкІэ, акъыл узыншэкІэ, ІуэхущІафэ щхьэпэкІэ зэрыхэувэным шэч хэлъкъым.
Узыншэ, насыпыфІэ ухъу, сабий! Аращ уи дадэжьыр зыщІэбэнар, уэ хуэдэ цІыкІухэм я пщэдейращ къэралыр зыхуэкІуэ ТекІуэныгъэ Иныр къыщІахьар!
ТУАРШЫ Ирэ