Къалэн нэхъыщхьэхэм

Ди хэгъуэгум къэралкIуэцI IуэхухэмкIэ и министр Нефёдов Владимир Къэрэшей-Черкесым и журналистхэм пресс-конференц ядригъэкIуэкIащ. ЗэIущIэм къыщаIэта упщӀэхэр теухуауэ щытащ 2024 гъэм МВД-м и лэжьыгъэм къыпэкIуамрэ дяпэкIэ зыхуигъэувыж къалэн нэхъыщхьэхэмрэ. Министрыр хэхауэ къызытеувыIа упщIэхэм ящыщщ жылагъуэ шынагъуэншагъэр къызэгъэпэщыныр, щIэпхъаджащIэхэм япэщIэтынымрэ хабзэкъутэныгъэхэр къэмыгъэхъунымрэкIэ лэжьыгъэу зэфIахыр.

— НобэкIэ республикэм деж миграцэ щытыкIэм и Iуэхур сытым тет?

— Иужьрей илъэсхэм ди щIыналъэм мигранту щыIам и процент 77-р Узбекистаным къикIахэращ. Абы и ужь къоувэ Азербайджаным, Тыркумэным, Таджикистанымрэ Индиемрэ щыщхэр. 2024 гъэм республикэм мигранту къихьам и процент 73-м IэнатIэ зрагъэгъуэтауэ мэлажьэ, процент 11-р — ищхьэ еджапIэхэм щоджэ. Яхэтщ IуэхукIи (13%), туристуи (2,5%; цIыху 796-рэ) ди гъунапкъэр къызэпызупщIахэр.

— ПщыIэ зыIыгъхэм хамэщI къикIахэр лIыщIэу къащтэурэ я къарур къагъэсэбэпу жаIэ. Апхуэдэ къэхъугъэхэр къыщыщIэща ди республикэм?

— Илъэс псом уней мылъкууи, пщыIэуи щIэтплъыкIащ 5175-рэ, къыщIэдгъэщащ миграцэ хабзэкъутэныгъэу 2184-рэ (+31,5%), абыхэм япкъ къикIкIэ унафи къэтхьащ мигрант 384-рэ административнэ IэмалкIэ къэралым икIыжын хуейуэ (+46%), 307-р — Урысей Федерацэм зэи къихьэж мыхъуну.

— Интернет-щIэпхъаджащIэхэм бэнэныгъэ ядегъэкIуэкIыныр дауэ фхузэфIэкIрэ?

— ХъыбарегъащIэ технологиехэмрэ телекоммуникацэхэмрэкIэ 2024 гъэм щIэпхъаджагъэу ягъэхъар 2298-рэ мэхъу (2023 гъэм – цIыху 1439-рэ; +60%). Абы щыщу мобильнэ телефонкIэ къагъэпцIащ нэрыбгэ 1380-рэ (2023 гъ. – 804-рэ; +71,6%), ИнтернеткIэ — 2043-рэ (2023 гъ. – 1122-рэ; +82%), пластикэ картэхэмкIэ – 185-рэ (2023 гъ. – 161-рэ; +15%), уасэ зэрат электроннэ бэзхэмкIэ – 132-рэ (2023 гъ. – 144-рэ; -14,8%). ЩIэпхъаджагъэхэм я нэхъыбэр пцIыIуэпцIышэхэращ — абыхэм я бжыгъэр хуозэ процент 32,6-м е хабзэкъутэныгъэ 740-м (УФ-м и УК-м и 159-рэ статья). ИтIанэ къокIуэ афиянхэкI пкъыгъуэхэр гъэхьэзырыным, ахэр щэнымрэ зэбгрыгъэкIынымрэ ехьэлIа къэхъугъэхэр (УФ-м и УК-м и 158-нэ статья). Псори зэхэту къапщтэмэ, ХъыбарегъащIэ телекоммуникационнэ технологиехэмкIэ щIэпхъаджагъэу  хэгъуэгум къыщыщIэдгъэщащ процент 27-рэ (Урысейм — 23,2%).

— БалигъыпIэ имыувахэм щIэпхъаджагъэ къамыгъэхъунымкIэ сыт хуэдэ лэжьыгъэхэр евгъэкIуэкIрэ? Полицэм хэтхэм къадэIэпыкъурэ курыт еджапIэхэм я унафэщIхэм я чэнджэщэгъухэр?

— Лекцэхэр, «Iэнэ хъурей» зэпсэлъэныгъэхэмрэ узэщIыныгъэ дауэдапщэхэмрэ егъэкIуэкIыным щымыхъукIэ, жагъуэ зэрыхъущи, нэгъуэщI IуэхукIэ зыкъытщIагъэкъуэфкъым абыхэм. Псалъэм и хьэтыркIэ, балигъыпIэ имытым хабзэкъутэныгъэ къызэригъэхъуамкIэ нэгъабэ хъыбар дэзыгъэщIар зы егъэджэныгъэ организацэщ. Къыхэзгъэщыну сыхуейт щхьэусыгъуэншэу еджапIэр дэзыгъэху сабийхэм я бжыгъэр педагогхэм зэрытщаущэхур. Зи гугъу сщIыр нэхъ зэраныщIэу, къэрал хабзэхэр къызыфIэмыIуэхуу гъэпса ныбжьыщIэхэращ.

— Фадэм къихьа щIэпхъаджагъэхэм я бжыгъэр сытым нэсрэ?

— Ефэным къихькIэрэ къэхъуащ ха бзэкъутэныгъи 135-рэ, ар нэгъабэрей гъэлъэгъуэныгъэм нэхърэ процент 37-кIэ нэхъ мащIэщ. Мы къэсхьа бжыгъэм и Iыхьэ плIанэр хуозэ транспорт зэжьэхэуэныгъэхэм. Аращи, апхуэдэм нэмысынкIэ дыгугъэу, 2024 гъэм рейд 28-рэ едгъэкIуэкIащ, гъуэгухэм я нэхъ шынагъуэ щIыпIэхэм сыт щыгъуи ди нэIэ ятетщ.

— Хъунумэ, дыщыгъэгъуазэ жыжьэ Iуа къэхъугъэ шынагъуэхэм фызэрыпыкъуэкIам…

— Республикэм щыпсэухэр нэхъ гужьеигъуэ изыгъахуэхэм ящыщщ терроризмэм хуэгъэза щIэпхъаджагъэхэр. Фигу къэзгъэкIыжынщи, нэгъабэ мэлыжьыхь мазэм хэгъуэгум щыщ террористхэр полицэм и лэжьакIуэхэм ятеуэри, нэрыбгиплIыр зэшэзэпIэу яIэщIэукIащ, тхур — уIэгъэ хьэлъэ хъури сымаджэщым щIэхуащ, езыхэри зэпэщIэтыныгъэм псэууэ къыхэкIакъым. 2024 гъэм Министерствэм лэжьыгъэшхуэ зэфIихащ къэрал унафэщI къулыкъум и лэжьакIуэхэр зыхэшытIа щIэпхъаджащIэ гупхэр къыщIэгъэщынымкIи.